GNU là gì? Tìm hiểu chi tiết về hệ điều hành GNU/Linux

Không chỉ đơn giản là một hệ điều hành thông thường, GNU là một trong những biểu tượng điển hình của phong trào mã nguồn mở. Đặc biệt là sự kết hợp với Linux đã tạo nên một hệ điều hành mạnh mẽ, ổn định và hoàn toàn miễn phí có tên GNU/Linux. Vậy cụ thể GNU là gì? Các bạn hãy cùng Tino Group tìm hiểu qua bài viết hôm nay nhé!

Tổng quan về GNU

GNU là gì?

GNU (GNU’s Not Unix) là một dự án được bắt đầu bởi Richard Stallman vào năm 1983. Mục tiêu của dự án này là tạo ra một hệ điều hành hoàn toàn tự do, mã nguồn mở và không phụ thuộc vào hệ điều hành Unix (dù vẫn tương thích).

GNU quan trọng trong việc định nghĩa lại quyền tự do của người dùng phần mềm. Theo dự án, người dùng có quyền tự do chạy, sao chép, phân phối, nghiên cứu, thay đổi và cải tiến phần mềm. Tất cả những điều này đều dựa vào việc truy cập vào mã nguồn của phần mềm và sử dụng mã nguồn đó theo mục đích cá nhân.

Dự án GNU đã tạo ra một loạt các công cụ phần mềm mở, bao gồm các tiện ích dòng lệnh, trình biên dịch, trình soạn thảo văn bản và các thư viện hỗ trợ. Tuy nhiên, để hoàn thiện hệ điều hành GNU, cần một kernel (hạt nhân) để điều khiển phần cứng và làm cho hệ điều hành hoạt động. Đó là lý do vì sao Linux, một kernel được phát triển riêng biệt bởi Linus Torvalds đã được kết hợp với GNU để tạo thành hệ điều hành GNU/Linux – một hệ điều hành phổ biến và thành công ngày nay.

Lịch sử phát triển của GNU

Vào năm 1983, Richard Stallman đã ra mắt dự án GNU với mục tiêu tạo ra một hệ điều hành mã nguồn mở, không phụ thuộc vào Unix.

Richard Stallman và nhóm của ông đã bắt đầu phát triển các công cụ và ứng dụng phần mềm trong dự án GNU. Các tiện ích dòng lệnh như GCC (GNU Compiler Collection) và Emacs (một trình soạn thảo văn bản mạnh mẽ) đã được tạo ra để thay thế các công cụ tương tự thuộc về Unix.

Một phần quan trọng của hệ điều hành GNU là kernel. Ban đầu, dự án sử dụng kernel Mach, nhưng sau đó, nhóm phát triển bắt đầu phát triển kernel riêng biệt gọi là Hurd (Hird of Unix-Replacing Daemons). Tuy nhiên, việc phát triển Hurd gặp nhiều khó khăn và chưa thể hoàn thiện lúc bấy giờ.

Vào những năm đầu của thập kỷ 1990, Linus Torvalds đã phát triển kernel Linux và đăng tải mã nguồn công khai. Khi kết hợp kernel Linux với các công cụ và ứng dụng GNU vào năm 2012, ta có được hệ điều hành GNU/Linux. Cộng đồng GNU tiếp tục đóng góp, phát hành các phiên bản và bản vá mới, giữ cho hệ điều hành GNU/Linux luôn ổn định và hiện đại.

GNU/Linux là gì?

GNU/Linux là một hệ điều hành được hình thành từ sự kết hợp của hai thành phần chính là GNU và Linux. Sự kết hợp này đã tạo ra một hệ điều hành đa nền tảng, mạnh mẽ và ổn định, được sử dụng rộng rãi trên nhiều loại thiết bị và máy tính, từ máy tính cá nhân cho đến máy chủ và thiết bị di động.

GNU/Linux nổi tiếng với tính bảo mật cao, hiệu suất ổn định và khả năng tùy chỉnh linh hoạt. Do đó, đây là lựa chọn hàng đầu của nhiều người dùng, doanh nghiệp và cộng đồng mã nguồn mở trên toàn thế giới. Việc sử dụng mã nguồn mở trong GNU/Linux cũng tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà phát triển và người dùng để tham gia vào việc cải tiến liên tục hệ điều hành này, góp phần đưa công nghệ thông tin ngày càng tiến bộ và hiệu quả hơn.

GNU/Linux được sử dụng như thế nào?

Hệ điều hành máy tính cá nhân

GNU/Linux được sử dụng làm hệ điều hành cho máy tính cá nhân. Người dùng có thể cài đặt GNU/Linux như một hệ điều hành đơn lẻ hoặc song song với hệ điều hành khác (ví dụ: Windows) trên cùng một máy tính.

Máy chủ

GNU/Linux là một trong những lựa chọn hàng đầu cho máy chủ với tính bảo mật, hiệu suất ổn định và khả năng xử lý tải cao. Hệ điều hành này thường được sử dụng để cung cấp các dịch vụ như web server, database server, mail server và nhiều ứng dụng khác.

Máy tính đám mây (Cloud Computing)

GNU/Linux là một trong những hệ điều hành phổ biến được sử dụng trong các dịch vụ đám mây, như AWS (Amazon Web Services), Google Cloud Platform và Microsoft Azure.

Thiết bị di động

GNU/Linux cũng được sử dụng trong một số hệ điều hành di động như Android, một hệ điều hành phổ biến cho điện thoại thông minh và máy tính bảng.

Công nghệ IoT (Internet of Things)

GNU/Linux cũng được sử dụng trong các thiết bị IoT như các thiết bị thông minh, máy đo và điều khiển, cảm biến và nhiều ứng dụng khác trong lĩnh vực tự động hóa và IoT.

Hệ thống nhúng (Embedded Systems)

GNU/Linux là một lựa chọn phổ biến trong hệ thống nhúng như router, modem, camera an ninh, thiết bị điều khiển công nghiệp, điện tử gia dụng thông minh và các thiết bị nhúng khác.

Phát triển phần mềm

GNU/Linux cung cấp môi trường phát triển phần mềm mạnh mẽ và đa dạng. Hệ điều hành hỗ trợ nhiều ngôn ngữ lập trình và cung cấp các công cụ phát triển như trình biên dịch, trình gỡ lỗi, trình quản lý mã nguồn và nhiều công cụ phát triển phần mềm khác.

Giáo dục và nghiên cứu

GNU/Linux được sử dụng trong giáo dục và nghiên cứu để cung cấp môi trường học tập và nghiên cứu hiệu quả cho sinh viên, học sinh và nhà nghiên cứu.

Các bản phân phối của GNU/Linux

• Ubuntu: Ubuntu là một trong những bản phân phối phổ biến nhất và dễ sử dụng. Bản phân phối này tập trung vào trải nghiệm người dùng và hỗ trợ đầy đủ cho cả người mới bắt đầu và người dùng chuyên nghiệp.
• Debian: Được coi là “khởi nguồn” của nhiều bản phân phối khác. Debian tập trung vào sự ổn định và an toàn, và cung cấp rất nhiều phần mềm từ kho lưu trữ của mình.
• Fedora: Đây là một bản phân phối dựa trên các công nghệ mới nhất và cung cấp một môi trường làm việc hiện đại cho người dùng. Fedora thường được sử dụng như một nền tảng thử nghiệm cho các công nghệ mới.
• CentOS: Đây là một bản phân phối dựa trên mã nguồn của Red Hat Enterprise Linux (RHEL). CentOS tập trung vào tính ổn định và bảo mật, phù hợp cho các doanh nghiệp và tổ chức.
• Arch Linux: Arch Linux là một bản phân phối hướng tới người dùng chuyên nghiệp và có khả năng tùy chỉnh.
• Linux Mint: Đây là một bản phân phối tương đối dễ sử dụng, dựa trên Ubuntu và tập trung vào trải nghiệm người dùng với giao diện hấp dẫn.
• OpenSUSE: OpenSUSE là một bản phân phối phát triển bởi một cộng đồng rộng lớn, tập trung vào tính ổn định và sự thuận tiện cho người dùng.

GNU General Public License là gì?

GNU General Public License (GPL) là một giấy phép phần mềm mã nguồn mở, được tạo ra và phát triển bởi dự án GNU. Giấy phép này cho phép tác giả công bố mã nguồn phần mềm của họ và cấp quyền tự do sử dụng, sao chép, phân phối, nghiên cứu và thay đổi mã nguồn đó cho tất cả mọi người.

Các quy tắccủa GNU GPL bao gồm:

• Bất kỳ ai sử dụng hoặc phân phối phần mềm dựa trên GPL phải cung cấp mã nguồn cho tất cả người dùng để đảm bảo tính minh bạch và quyền tự do sử dụng mã nguồn.
• Mọi người có quyền tự do sử dụng phần mềm GPL cho mục đích cá nhân, kinh doanh hoặc bất kỳ mục đích nào khác mà không cần hỏi ý kiến hay giấy phép từ tác giả.
• Người dùng có quyền sao chép và phân phối lại phần mềm GPL và phiên bản mới sẽ tiếp tục tuân thủ GPL. Điều này đảm bảo việc lan truyền phần mềm mã nguồn mở một cách tự do và rộng rãi.
• Mọi người có quyền nghiên cứu và thay đổi mã nguồn của phần mềm GPL. Các phiên bản mới cũng phải được phổ biến theo GPL.
• Nếu một phần mềm được phát triển hoặc sử dụng dựa trên phần mềm GPL, tất cả các phiên bản phải được công bố mã nguồn và không được ràng buộc yêu cầu nào của phần mềm đóng.

Free Software Foundation là gì?

Free Software Foundation (FSF) là tổ chức phi lợi nhuận được thành lập vào năm 1985 bởi Richard Stallman. Tổ chức này chuyên tập trung vào việc thúc đẩy và bảo vệ triết lý tự do phát triển phần mềm trong cộng đồng công nghệ thông tin.

FSF tôn vinh giá trị của phần mềm mã nguồn mở, khuyến khích các cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp phát triển, sử dụng cũng như chia sẻ phần mềm một cách tự do và không bị ràng buộc. Đồng thời, họ còn thúc đẩy việc sử dụng các giấy phép mã nguồn mở như GNU GPL

Bên cạnh đó, FSF cũng quản lý và giám sát các dự án phần mềm mã nguồn mở của GNU. Họ đảm bảo các dự án này tuân thủ nguyên tắc mã nguồn mở và đóng góp tích cực vào việc phát triển các ứng dụng phần mềm.

Nhờ những nỗ lực và hoạt động của FSF, phong trào mã nguồn mở đã phát triển mạnh mẽ và lan tỏa trên toàn cầu. Tổ chức này đóng góp quan trọng vào việc thúc đẩy sự tự do và tính công bằng trong việc sử dụng cũng như phát triển phần mềm trong thế giới công nghệ thông tin ngày nay.

Ưu điểm và hạn chế của GNU/Linux

Ưu điểm

• GNU/Linux là một hệ điều hành mã nguồn mở, cho phép người dùng truy cập và sửa đổi mã nguồn một cách tự do. Điều này đảm bảo tính minh bạch và khả năng tùy chỉnh cao cho người dùng.
• GNU/Linux thường được thiết kế với tính bảo mật cao, giúp ngăn chặn các cuộc tấn công và lỗ hổng bảo mật. Ngoài ra, cộng đồng người dùng và nhà phát triển liên tục cập nhật và vá các lỗi, giúp hệ điều hành trở nên an toàn hơn.
• GNU/Linux thường chạy ổn định và không cần khởi động lại thường xuyên như hệ điều hành Windows.
• Có nhiều bản phân phối GNU/Linux để lựa chọn, phù hợp với các nhu cầu và mục tiêu sử dụng khác nhau của người dùng.
• Cộng đồng nhà phát triển GNU/Linux rất lớn và tích cực, có thể giúp đỡ và hỗ trợ khi người dùng gặp khó khăn trong việc sử dụng hoặc cài đặt hệ điều hành này.

Hạn chế

• Đối với người dùng mới, giao diện và cách thức hoạt động có thể khá xa lạ và khó hiểu.
• Mặc dù đã có sự tiến bộ trong việc hỗ trợ phần cứng, nhưng một số phần cứng vẫn còn hạn chế khi sử dụng trên GNU/Linux, đặc biệt là các thiết bị mới nhất.
• Một số phần mềm ứng dụng thương mại phổ biến không có phiên bản cho GNU/Linux, yêu cầu người dùng phải sử dụng các phần mềm thay thế hoặc thông qua giải pháp ảo hóa.
• Lượng trò chơi và ứng dụng giải trí phổ biến cho GNU/Linux vẫn chưa sánh ngang với các hệ điều hành khác như Windows hoặc macOS.

Tóm lại, dự án GNU đã đóng góp rất lớn vào phong trào mã nguồn mở, khuyến khích sự minh bạch, tương tác và tiến bộ trong lĩnh vực công nghệ thông tin. Nhờ những nỗ lực và ý tưởng tiên phong của GNU, ngày nay, phần mềm mã nguồn mở đã trở thành một phần quan trọng và không thể thiếu trong thế giới kỹ thuật số hiện đại, đem lại sự đa dạng và lựa chọn hấp dẫn cho người dùng.

Những câu hỏi thường gặp