Cùng nhìn lại những startup đình đám nhưng thất bại ở Việt Nam

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam phát triển, các dự án startup “mọc lên như nấm”. Trong đó, có những dự án thành công rực rỡ nhưng không ít cái tên phải chịu thất bại cay đắng. Trong bài viết này, chúng ta hãy cùng nhau điểm qua một số startup đình đám nhưng thất bại ở Việt Nam cũng như tìm hiểu những nguyên nhân khiến quá trình khởi nghiệp không thành công.

Tổng quan về startup

Startup là gì?

Startup hay khởi nghiệp là thuật ngữ để chỉ các dự án mới bắt đầu kinh doanh và chưa có sự ổn định. Những dự án này thường được khởi đầu bởi 1 – 3 người sáng lập. Họ sẽ tập trung vào việc xác định nhu cầu thị trường bằng việc phát triển một số sản phẩm, dịch vụ hoặc công nghệ khả thi.

Nguồn vốn khởi nghiệp thường được cung cấp bởi người sáng lập nhằm duy trì hoạt động ban đầu cho dự án. Sau đó, họ có thể kêu gọi vốn từ các nhà đầu tư để mở rộng quy mô kinh doanh.

Tại sao các dự án startup thất bại?

Mô hình kinh doanh không khả thi

Nhiều startup gặp khó khăn với mô hình kinh doanh của mình. Khi ý tưởng đã được triển khai, một số startup nhận ra rằng mô hình của họ không hoạt động như mong đợi, dẫn đến việc không thu hút được nhà đầu tư hoặc khách hàng. Khoảng 19% startup thất bại do vấn đề này

Thiếu nghiên cứu thị trường

Một trong những sai lầm lớn nhất của các startup là không tiến hành nghiên cứu thị trường một cách kỹ lưỡng. Nhiều nhà sáng lập cho rằng ý tưởng của họ là độc đáo và sẽ thu hút nhiều khách hàng, nhưng thực tế có thể thị trường không có nhu cầu hoặc không sẵn sàng chấp nhận sản phẩm/dịch vụ đó. Việc không hiểu đúng về khách hàng mục tiêu, đối thủ cạnh tranh, và xu hướng thị trường có thể dẫn đến việc tung ra sản phẩm không phù hợp với nhu cầu thị trường.

Thiếu nguồn vốn

Nhiều startup không tính toán đúng mức về lượng vốn cần thiết để duy trì hoạt động và phát triển trong giai đoạn đầu. Thiếu vốn không chỉ ảnh hưởng đến khả năng mở rộng, tiếp thị và phát triển sản phẩm mà còn khiến doanh nghiệp không thể chi trả lương cho nhân viên và duy trì hoạt động hàng ngày. Điều này dẫn đến tình trạng phải đóng cửa trước khi startup đạt được thành công.

Quản lý kém

Khả năng quản lý yếu kém, từ quản lý tài chính đến quản lý nhân sự, cũng là nguyên nhân chính dẫn đến sự thất bại của các startup. Việc không có kế hoạch kinh doanh rõ ràng, không kiểm soát được chi phí và không xây dựng được chiến lược phát triển dài hạn sẽ khiến startup khó tồn tại trong môi trường cạnh tranh khốc liệt.

Đội ngũ sáng lập không đồng nhất

Một yếu tố quan trọng khác là sự thiếu thống nhất trong đội ngũ sáng lập. Mâu thuẫn giữa các thành viên sáng lập về tầm nhìn, chiến lược hoặc cách thức điều hành có thể làm suy yếu tinh thần đoàn kết và gây cản trở đến sự phát triển của doanh nghiệp. Nếu không có sự đồng lòng và cùng hướng về một mục tiêu chung, startup dễ rơi vào tình trạng phân rã nội bộ.

Thiếu kỹ năng lãnh đạo và kinh nghiệm

Nhiều nhà sáng lập không có kinh nghiệm quản lý doanh nghiệp hoặc thiếu kỹ năng lãnh đạo cần thiết. Việc điều hành một startup không chỉ đòi hỏi khả năng đưa ra ý tưởng sáng tạo mà còn cần biết cách triển khai, quản lý và dẫn dắt đội ngũ. Thiếu kỹ năng lãnh đạo có thể khiến doanh nghiệp đi chệch hướng hoặc không thể vượt qua các thách thức trong quá trình phát triển.

Không thu hút được khách hàng

Dù có sản phẩm tốt, nhiều startup vẫn thất bại trong việc thu hút khách hàng. Điều này có thể do chiến lược tiếp thị yếu kém, không hiểu đúng về kênh tiếp cận khách hàng, hoặc không cung cấp đủ giá trị cho người dùng. Trong một số trường hợp, sản phẩm của startup quá phức tạp hoặc không tạo ra được sự khác biệt so với đối thủ cạnh tranh, khiến khách hàng không quan tâm.

Thiếu linh hoạt và không điều chỉnh kịp thời

Thị trường luôn thay đổi, và startup cần phải linh hoạt để thích ứng với những biến động đó. Nhiều startup thất bại vì không chịu thay đổi hoặc điều chỉnh mô hình kinh doanh khi thị trường thay đổi. Sự cứng nhắc và không lắng nghe phản hồi từ khách hàng sẽ khiến startup mất đi cơ hội phát triển và tồn tại.

Cạnh tranh quá khốc liệt

Đối với nhiều ngành, mức độ cạnh tranh rất cao. Các startup phải đối mặt với những công ty lớn có nguồn lực mạnh mẽ và các đối thủ startup khác. Nếu không có sản phẩm đột phá hoặc chiến lược tiếp cận khách hàng hiệu quả, startup sẽ rất khó để cạnh tranh và tồn tại.

Không tạo được nguồn thu ổn định

Một số startup chỉ tập trung vào phát triển sản phẩm mà quên mất việc xây dựng mô hình kinh doanh bền vững. Khi không có nguồn thu ổn định, dù có ý tưởng tốt, startup vẫn sẽ gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động và phát triển dài hạn.

Môi trường pháp lý và chính sách không thuận lợi

Đôi khi, các yếu tố bên ngoài như môi trường pháp lý, chính sách thuế, và quy định của chính phủ cũng có thể ảnh hưởng đến sự thành bại của startup. Những rào cản về pháp lý hoặc quy định quá khắt khe có thể làm chậm quá trình phát triển của startup hoặc tăng chi phí vận hành.

Một số startup đình đám nhưng thất bại ở Việt Nam

Wefit

Ra đời giữa năm 2016 bởi Founder Khôi Nguyễn, WeFit là ứng dụng kết nối các phòng tập Gym, Yoga, Boxing, Zumba,…với khách hàng với mục tiêu tạo điều kiện thuận lợi và tiết kiệm thời gian, chi phí cho người sử dụng. WeFit cho phép người dùng đi tập tại bất cứ phòng tập nào mà không có giới hạn trong hệ thống. Người dùng chỉ cần thanh toán một lần duy nhất cho tất cả các phòng tập trong hệ thống.

Tuy nhiên, đã có những biến động khiến Wefit không thể “sống sót”, cụ thể:

• Đầu tiên là khó khăn về dòng tiền cuối năm, Wefit phải lấy nguồn thu này bù khoản chi kia vì phải đầu tư thêm, cộng thêm mùa đông là mùa thấp điểm của ngành fitness nên dẫn đến thiếu doanh thu kèm với các khoản nợ của đối tác (các phòng tập).
• Thứ hai, Wefit đã “vung tay quá trán” với số tiền nhận được từ các nhà đầu tư. Thời gian đầu, các gói của Wefit ưu đãi rất mạnh. Năm 2018, có thời điểm ứng dụng thu chỉ 2,6 triệu đồng cho một gói tập không giới hạn trong 3 tháng tại TP HCM. Mỗi tháng, khách hàng còn được tặng thêm 3 – 4 buổi spa miễn phí. Cùng với đó, người đăng ký trong thời gian ưu đãi còn được tặng túi thể thao. Và các chương trình ưu đãi tương tự diễn ra thường xuyên trong năm.
• Thứ ba, đại dịch COVID-19 có tác động nặng nề khiến các đối tác của Wefit ngừng hoạt động, không đem lại nguồn thu và số vốn dần cạn kiệt.
• Thứ tư, một bộ phận người dùng của Wefit tận dụng những “lỗ hổng” trong chính sách quản lý khiến dự án này lỗ nặng. Đầu năm 2020, CEO Nguyễn Hải Đăng thừa nhận chính sách không giới hạn phát sinh các booking ảo và nhiều người dùng chung một tài khoản.

Món Huế

Xuất hiện trên thị trường từ năm 2007, Món Huế là cái tên đình đám trong lĩnh vực F&B một thời. Dự án đã nhận 30 triệu USD từ các nhà đầu tư nước ngoài. Thậm chí, nhà đầu tư đến từ Mỹ Mark Mobius – người rót đã 15 triệu USD vào dự án từng khẳng định sẽ rót thêm vốn bất cứ khi nào công ty này có nhu cầu. Thế nhưng, hàng loạt cửa hàng đã phải dừng hoạt động, doanh nghiệp bị tố nợ lương, chậm thanh toán cho các nhà cung cấp, cùng với khoản lỗ hơn 50 tỷ đồng mỗi năm trong 2 năm 2017 và 2018.

Theo các chuyên gia, sự thất bại của dự án này xuất phát từ những yếu tố như:

• Quảng cáo một đằng nhưng làm một nẻo: Món Huế quảng cáo đầu bếp là người Huế với tất cả những thực phẩm đều nhập từ đất Huế. Tuy nhiên, việc nhập thực phẩm từ Huế và đầu bếp là người Huế chỉ trong thời gian đầu.
• Xây dựng mô hình kinh doanh giống với cửa hàng đồ ăn nhanh: Món Huế kinh doanh các món truyền thống nên cần có thời gian để thưởng thức hương vị Huế, nếu gọi món giống như thức ăn nhanh sẽ làm mất đi giá trị ẩm thực Việt. Ngoài ra, cách bày trí và sắp xếp khá giống với các cửa hàng như Lotteria, KFC làm mất đi tính đặc trưng của tên gọi.
• Món ăn: Theo nhiều đánh giá, món ăn tại của chuỗi cửa hàng này mang tính chất đại trà và không để lại ấn tượng cho thực khách, tỉ lệ khách hàng ăn ở Món Huế rồi quay lại nhiều lần là rất thấp.
• Nợ tiền nhân viên, chi phí đắt và giá mặt bằng thuê cao: Chính vì không đủ tiền để duy trì khiến cho lượng tài chính của Món Huế bị hao hụt và dính vào các bê bối nợ tiền nhân viên.
• Đối thủ cạnh tranh: Giá đồ ăn của Món Huế lúc bấy giờ khá cao, trong khi đó nhiều đối thủ cạnh tranh mang đến chất lượng món ăn cũng như phục vụ tốt hơn nên sức cạnh tranh bị sụt giảm.

Một số yếu tố nội hàm khác:

• Mất khả năng thanh khoản dù được đầu tư nhiều
• Mở liên tục các chuỗi cửa hàng trong thời gian quá ngắn
• Cách quản lý kém, tranh chấp cổ đông và ăn hóa doanh nghiệp không được xây dựng tốt.

The Kafe

Xuất hiện tại thị trường TP.HCM trong chiến dịch “Nam Tiến”, The Kafe và cựu CEO Chi Anh xuất hiện như một ngôi sao startup. The Kafe có 4 thương hiệu gồm The Kafe, The Kafe Village, The Kafe Box và The Burger Box cùng với 2 dòng đồ uống riêng biệt đã nhanh chóng trở thành một hiện tượng mới trong thị trường cà phê Việt Nam.

Tuy nhiên, The Kafe đã chính thức đóng để lại hụt hẫng của biết bao người bởi dự án này đã từng được rất kỳ vọng sẽ thành công mỹ mãn. Một số nguyên nhân khiến The Kafe thất bại:

Mô hình còn chung chung

Mô hình kết hợp ăn & uống như The Kafe thời điểm đó không còn mới. Concept Âu – Á với sự hiện đại cũng không đủ tạo ra sự khác biệt và nổi bật.

Định danh“ngành nghề không rõ ràng

Ngay cả chính The Kafe cũng bối rối không rõ trọng tâm của họ là gì: Ăn hay Uống? Nhưng dù là ăn hay uống thì họ đều làm chưa tới.

Sản phẩm không phù hợp

Món ăn ở The Kafe được trình bày đẹp, hấp dẫn, đầu bếp nước ngoài… Nhưng lại thiếu sự phù hợp. Đồ ăn của The Kafe là thức ăn vừa Á vừa Âu, nhắm vào ăn trưa là chủ yếu nhưng các món hầu hết là bánh ngọt, bánh mì, mì tươi, salad, pizza (trừ The Kafe Village có đồ ăn phong phú hơn và có thể ăn tối được)…. Món ăn như thế sẽ phù hợp với người nước ngoài hơn người Việt.

Không gian thương hiệu

Không gian của The Kafe được đánh giá là hiện đại, sang trọng và đẹp. Nhưng tiếc thay, đây cũng là điều mà rất nhiều thương hiệu cafe khác đang làm. The Kafe không mới, không có một phong cách bài trí hoặc thiết kế riêng cho không gian để tạo sự khác biệt.

Lấy ví dụ về Cộng cà phê, chuỗi cửa hàng cafe chọn cách lội ngược dòng lịch sử với concept rất riêng theo kiểu trở về lại với thời bao cấp xưa từ những tờ menu giấy ngả vàng hoen ố, vật dụng trưng bày cho đến không gian, website, …

LuxStay

LuxStay, được thành lập vào năm 2017 bởi Steve Nguyễn (Nguyễn Văn Dũng), là nền tảng đặt phòng khách sạn và homestay. Startup này từng gây ấn tượng mạnh khi gọi vốn thành công 6 triệu USD trên chương trình Shark Tank Việt Nam và trở thành một trong những startup được định giá cao nhất trong chương trình.

Nguyên nhân thất bại:

• Thiếu chiến lược phát triển bền vững: Mặc dù nhận được nhiều khoản đầu tư lớn, LuxStay không có một chiến lược phát triển rõ ràng và bền vững, dẫn đến việc không thể duy trì hoạt động lâu dài.
• Cạnh tranh khốc liệt: LuxStay phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các nền tảng đặt phòng lớn như Airbnb và Booking.com, điều này khiến việc thu hút khách hàng trở nên khó khăn hơn.
• Tác động của đại dịch Covid-19: Ngành du lịch và khách sạn bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch, dẫn đến việc giảm sút nghiêm trọng về doanh thu và hoạt động của LuxStay.
• Quản lý không hiệu quả: Các vấn đề trong quản lý và vận hành đã khiến LuxStay không thể phát huy hết tiềm năng của mình.

LuxStay đã ngừng hoạt động vào năm 2022, sau một thời gian dài không có thông tin cập nhật từ nền tảng này.

Leflair

Leflair là một nền tảng thương mại điện tử tại Việt Nam, chuyên cung cấp các sản phẩm thời trang, làm đẹp và hàng tiêu dùng cao cấp. Leflair được thành lập với mục tiêu mang đến cho người tiêu dùng Việt Nam những sản phẩm chất lượng từ các thương hiệu nổi tiếng, đồng thời tạo ra một trải nghiệm mua sắm trực tuyến tiện lợi và an toàn.

Mặc dù Leflair đã từng thu hút được sự chú ý và đầu tư, nhưng cuối cùng đã phải ngừng hoạt động vào năm 2020. Nguyên nhân chính dẫn đến thất bại của Leflair bao gồm:

• Mô hình kinh doanh không bền vững: Leflair đã áp dụng mô hình kinh doanh dựa trên việc cung cấp các sản phẩm giảm giá sâu, điều này khiến cho lợi nhuận bị giảm sút nghiêm trọng. Mặc dù mô hình này thu hút được nhiều khách hàng trong thời gian ngắn, nhưng nó không thể duy trì được lâu dài do chi phí hoạt động cao và không đảm bảo được dòng tiền.
• Cạnh tranh gay gắt: Thị trường thương mại điện tử tại Việt Nam ngày càng trở nên cạnh tranh khốc liệt với sự xuất hiện của nhiều đối thủ lớn như Tiki, Lazada và Shopee. Những đối thủ này không chỉ có nguồn lực tài chính mạnh mẽ mà còn có chiến lược marketing và dịch vụ khách hàng tốt hơn, khiến Leflair khó có thể giữ chân khách hàng.
• Quản lý tài chính kém: Leflair đã gặp khó khăn trong việc quản lý tài chính và dòng tiền. Việc không có một kế hoạch tài chính rõ ràng và không theo dõi sát sao chi phí đã dẫn đến tình trạng thua lỗ. Điều này khiến cho công ty không thể duy trì hoạt động và phát triển bền vững.
• Thiếu chiến lược marketing hiệu quả: Mặc dù Leflair đã có một số chương trình khuyến mãi hấp dẫn, nhưng chiến lược marketing tổng thể của họ không đủ mạnh để tạo ra sự khác biệt so với các đối thủ cạnh tranh. Việc không hiểu rõ nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng đã khiến Leflair không thể tiếp cận được khách hàng mục tiêu một cách hiệu quả.
• Tác động của đại dịch Covid-19: Đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh của Leflair. Khi nền kinh tế bị ảnh hưởng, nhu cầu tiêu dùng giảm sút, nhiều khách hàng đã tạm ngừng chi tiêu cho các sản phẩm không thiết yếu. Điều này đã làm giảm doanh thu của Leflair một cách đáng kể.

Adayroi

Adayroi là nền tảng thương mại điện tử thuộc tập đoàn Vingroup, ra mắt vào năm 2014. Sàn TMĐT này không chỉ tập trung vào các sản phẩm tiêu dùng mà còn mở rộng sang các dịch vụ như du lịch, y tế và giáo dục. Với sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ Vingroup, Adayroi nhanh chóng trở thành một trong những nền tảng thương mại điện tử lớn tại Việt Nam.

Nguyên nhân thất bại:

• Cạnh tranh mạnh mẽ từ các đối thủ: Adayroi phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ các nền tảng thương mại điện tử khác như Shopee, Lazada, và Tiki. Các đối thủ này có sự linh hoạt trong chiến lược kinh doanh và liên tục tung ra các chương trình khuyến mãi hấp dẫn, trong khi Adayroi không theo kịp về tốc độ và chi phí.
• Chi phí vận hành cao: Vingroup đầu tư rất nhiều vào hạ tầng, kho bãi và dịch vụ vận chuyển cho Adayroi, nhưng doanh thu không đủ bù đắp chi phí. Điều này khiến việc duy trì hoạt động trở nên khó khăn.
• Thiếu sự khác biệt: Adayroi không tạo ra được sự khác biệt lớn so với các nền tảng khác. Sản phẩm và dịch vụ không có yếu tố nổi bật để thu hút khách hàng.

Vào cuối năm 2019, Vingroup chính thức tuyên bố dừng hoạt động Adayroi và rút lui khỏi thị trường thương mại điện tử.

Trên đây là một số cái tên vốn dĩ được kỳ vọng sẽ rất thành công nhưng cuối cùng lại phải đi đến bờ vực phá sản. Hy vọng bạn sẽ lấy những trường hợp trên làm bài học kinh nghiệm để dự án khởi nghiệp của mình không đi vào các vết xe đổ đó. Chúc bạn thành công!

Những câu hỏi thường gặp