Survivor’s guilt là gì? Tips vượt qua Survivor’s guilt trong môi trường làm việc

“Tôi không đáng được sống!” – Niềm tin sai lệch này xuất hiện trong tâm trí nhiều người sau khi họ trải qua biến cố và may mắn sống sót. Cảm giác tội lỗi, hối hận và trách nhiệm vô tình đè nặng lên họ, khiến họ chìm trong Survivor’s guilt. Vậy chính xác Survivor’s guilt là gì? Đâu là nguyên nhân dẫn đến Survivor’s guilt? Làm thế nào vượt qua Survivor’s guilt? Trong bài viết dưới đây, TinoHost sẽ giúp bạn giải đáp toàn bộ thắc mắc về Survivor’s guilt – nỗi ám ảnh dai dẳng sau thảm họa.

Tóm tắt:

Survivor’s guilt là cảm giác tội lỗi, hối hận, lo âu mà người sống sót trải qua sau một thảm họa, tai nạn hoặc biến cố lớn, trong khi những người khác xung quanh họ không may mắn như vậy. Cảm giác này có thể dẫn đến nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và hiệu suất làm việc của họ. Để hạn chế tình trạng này, cần có sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và các chuyên gia tâm lý.

Survivor’s guilt là gì?

Survivor’s guilt (Cảm giác tội lỗi của người sống sót) là trạng thái cảm xúc phức tạp có thể xuất hiện sau một sự kiện kinh hoàng, đặc biệt là khi có người thiệt mạng. Trạng thái cảm xúc này bao gồm: cảm giác tội lỗi, hối hận và tự trách bản thân vì đã sống sót, trong khi những người khác lại không.

Trong nhiều trường hợp, Survivor’s guilt là triệu chứng của rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD). Tuy nhiên, bạn vẫn có thể trải qua cảm giác này dù không mắc PTSD.

Cảm giác tội lỗi thường gắn liền với chấn thương nghiêm trọng và cái chết bi thảm. Một số người có nguy cơ dễ rơi vào trạng thái này hơn, như:

• Nhân chứng của thảm họa hoặc bạo lực: Những người chứng kiến ​​sự kiện kinh hoàng có thể cảm thấy tội lỗi vì họ đã sống sót trong khi những người khác không.
• Người may mắn thoát khỏi tai nạn: Những người sống sót sau tai nạn có thể cảm thấy tội lỗi vì họ đã sống sót trong khi những người khác bị thương hoặc thiệt mạng.
• Cứu hộ viên và nhân viên y tế: Những người thường xuyên tiếp xúc với chấn thương và cái chết có thể cảm thấy tội lỗi vì họ không thể cứu được mọi người.

Cảm giác tội lỗi của người sống sót có thể gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe tinh thần, bao gồm: trầm cảm, lo lắng và rối loạn lạm dụng chất gây nghiện. Nếu đang trải qua cảm giác này, bạn có thể cần sự trợ giúp của các chuyên viên y tế.

Cảm giác của người mắc hội chứng Survivor’s guilt

Cảm xúc

• Cảm giác tội lỗi mãnh liệt, hối hận và tự trách bản thân vì đã sống sót.
• Niềm tin rằng mình không xứng đáng được sống sót.
• Sống trong lo âu, sợ hãi, và ám ảnh về sự kiện kinh hoàng.
• Buồn bã, chán nản, và mất hứng thú với những hoạt động yêu thích trước đây.
• Cảm giác cô lập và xa cách với người khác.
• Có ý nghĩ muốn tự tử.

Hành vi

• Tránh né những người hoặc địa điểm liên quan đến sự kiện kinh hoàng.
• Tự cô lập bản thân khỏi người khác.
• Lạm dụng chất gây nghiện.
• Có hành vi tự làm hại bản thân.
• Gặp khó khăn trong việc tập trung và đưa ra quyết định.

Thể chất

• Mất ngủ, khó ngủ.
• Thay đổi khẩu vị, ăn uống không ngon miệng.
• Nhức đầu, chóng mặt.
• Tim đập nhanh, hồi hộp.
• Mệt mỏi, thiếu năng lượng.

Tại nơi làm việc

Giảm sút hiệu suất và tinh thần làm việc

• Tăng vọt tình trạng vắng mặt: Nhân viên thường xuyên nghỉ ốm, xin phép hoặc đến muộn.
• Quá tải và kiệt sức: Cảm giác mệt mỏi, kiệt quệ, không còn động lực làm việc.
• Giảm năng suất và hiệu quả làm việc: Chất lượng công việc giảm sút, không đạt mục tiêu.
• Mất gắn kết với công việc: Thiếu nhiệt tình, thờ ơ với các hoạt động chung, giảm tính chủ động.
• Lo lắng và sợ hãi: Cảm giác bất an, lo lắng về tương lai, dễ hoảng sợ trong môi trường làm việc.
• Buồn chán và thiếu niềm tin: Giảm hứng thú với công việc, mất niềm tin vào khả năng bản thân và lãnh đạo.

Rào cản giao tiếp và tinh thần đồng đội

• Thiếu an toàn tâm lý: Nhân viên ngại ngần đóng góp ý tưởng, phản hồi, thậm chí là đặt câu hỏi.
• Khó khăn trong ra quyết định: Thiếu tự tin, lưỡng lự và trì hoãn khi đưa ra quyết định.
• Mất lòng tin với lãnh đạo: Cảm giác lãnh đạo không đáng tin cậy, thiếu minh bạch trong các quyết định.

Lưu ý:

• Không phải ai trải qua Survivor’s guilt cũng sẽ có tất cả các biểu hiện trên.
• Mức độ nghiêm trọng của các biểu hiện có thể khác nhau ở mỗi người.
• Nếu bạn nghi ngờ bản thân hoặc người thân đang trải qua Survivor’s guilt, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia tâm lý.
• Survivor’s guilt ảnh hưởng đến doanh nghiệp như thế nào?
• Hiệu suất làm việc
• Giảm năng suất: Nhân viên chán nản, lo âu, mất tập trung ảnh hưởng đến hiệu quả công việc.
• Mất đi động lực: Cảm giác tội lỗi, hụt hẫng khiến nhân viên không còn hứng thú với công việc.
• Chất lượng công việc giảm: Tỷ lệ sai sót cao, thiếu sự sáng tạo và nỗ lực trong công việc.
• Sức khỏe tinh thần
• Căng thẳng, lo âu: Lo lắng về tương lai, sợ hãi bị sa thải, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần.
• Trầm cảm: Cảm giác tội lỗi, hối hận, mất mát dẫn đến suy nghĩ tiêu cực, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần.
• Mất ngủ, rối loạn tiêu hóa: Căng thẳng, lo âu ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất, giảm khả năng tập trung.
• Mối quan hệ
• Xung đột nội bộ: Mâu thuẫn giữa nhân viên ở lại và những người bị sa thải, ảnh hưởng đến tinh thần đoàn kết.
• Mất niềm tin vào ban lãnh đạo: Cảm giác bị phản bội, thiếu tin tưởng vào quyết định của ban lãnh đạo.
• Giảm giao tiếp, hợp tác: Mọi người thu mình lại, ngại giao tiếp, ảnh hưởng đến hiệu quả làm việc chung.
• Văn hoá doanh nghiệp
• Giảm sự gắn kết: Cảm giác bất an, lo lắng khiến nhân viên không gắn bó với công ty.
• Mất đi sự sáng tạo: Thiếu động lực, tinh thần cống hiến, ảnh hưởng đến sự phát triển của công ty.
• Hình ảnh công ty bị ảnh hưởng: Danh tiếng công ty bị ảnh hưởng bởi việc sa thải nhân viên, gây khó khăn trong việc thu hút nhân tài.
• Tăng chi phí
• Chi phí tuyển dụng, đào tạo nhân viên mới để thay thế những người đã bị sa thải.
• Chi phí hỗ trợ sức khỏe tinh thần cho nhân viên: tư vấn tâm lý, trị liệu.
• Mất đi những nhân viên tài năng, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh.

Survivor’s guilt xuất phát từ đâu?

Kiểu kiểm soát bản thân (Locus of control)

• Những người có xu hướng đổ lỗi cho bản thân nhiều hơn cho các yếu tố bên ngoài có nguy cơ cao mắc Survivor’s guilt.
• Họ thường giải thích sự kiện theo hướng cá nhân, cho rằng mình là nguyên nhân dẫn đến kết quả (trong trường hợp này là sống sót) thay vì do may mắn hay hoàn cảnh khách quan.
• Mặc dù kiểu kiểm soát bản thân này có thể giúp tăng lòng tự trọng khi thành công, nhưng lại gây ra tác động tiêu cực khi họ đổ lỗi cho mình vì những điều ngoài tầm kiểm soát.

Tiền sử trải qua sang chấn

• Người từng trải qua sang chấn thời thơ ấu có nguy cơ cao hơn trong việc cảm thấy tội lỗi sau những biến cố đe dọa đến tính mạng.
• Những trải nghiệm tiêu cực trước đó khiến họ dễ dàng nảy sinh cảm xúc tiêu cực khi đối mặt với sự kiện mới.

Tiền sử trầm cảm

• Người có tiền sử trầm cảm hoặc đang mắc trầm cảm dễ có xu hướng trải qua cảm giác tội lỗi và lo lắng sau sang chấn.
• Trầm cảm ảnh hưởng đến cách nhìn nhận bản thân và thế giới, khiến họ dễ dàng quy chụp lỗi lầm và cảm thấy tội lỗi.

Lòng tự trọng thấp

• Người có lòng tự trọng thấp thường đánh giá thấp giá trị của bản thân.
• Khi sống sót trong khi những người khác thiệt mạng, họ có xu hướng nghi ngờ bản thân “có xứng đáng” được may mắn hay không. Điều này dẫn đến cảm giác bất xứng và tội lỗi.

Thiếu hệ thống hỗ trợ xã hội

• Người không có mạng lưới hỗ trợ xã hội vững chắc dễ có nguy cơ trải qua các triệu chứng của Survivor’s guilt.
• Thiếu sự chia sẻ, đồng cảm và hỗ trợ tinh thần từ những người thân cận khiến họ dễ rơi vào trạng thái cô lập, dằn vặt và tội lỗi.

Kiểu đối phó không lành mạnh

• Người có kiểu đối phó trốn tránh (avoidant coping) với căng thẳng có nguy cơ cao mắc PTSD, từ đó dẫn đến Survivor’s guilt.
• Kiểu đối phó này thường bao gồm né tránh những vấn đề khó khăn, ảo tưởng và không muốn chấp nhận thực tế. Điều này khiến họ không thể giải quyết vấn đề và cảm xúc tiêu cực một cách hiệu quả.

Bí quyết đối phó với tình trạng Survivor’s guilt

Ai trong chúng ta cũng có thể trải qua cảm giác tội lỗi sau một biến cố đau buồn. Dưới đây là 6 cách giúp bạn đối mặt và vượt qua cảm xúc này.

Cho phép bản thân được thương tiếc

Hãy dành thời gian để tưởng nhớ những người đã khuất và cho phép bản thân được trải qua những cảm xúc như buồn bã, hụt hẫng. Đừng vội vàng ép buộc bản thân phải “vượt qua” quá nhanh.

Chuyển hóa cảm xúc thành hành động tích cực

Thay vì chìm đắm trong cảm giác tội lỗi, hãy hướng năng lượng của bạn vào việc tạo ra những điều tốt đẹp. Tham gia hoạt động thiện nguyện, giúp đỡ người khác, hay đơn giản là thực hiện những điều nhỏ bé để mang lại niềm vui cho bản thân và những người xung quanh.

Nhìn nhận sự việc từ nhiều khía cạnh

Đừng chỉ tập trung vào bản thân, hãy nhìn nhận sự việc một cách khách quan và toàn diện. Hiểu rằng có những yếu tố bên ngoài nằm ngoài tầm kiểm soát của bạn đã dẫn đến biến cố xảy ra.

Tự tha thứ cho chính mình

Việc tự trách bản thân chỉ khiến bạn thêm tổn thương. Thay vì vậy, hãy học cách tha thứ cho chính mình để có thể bước tiếp và hướng đến tương lai.

Hãy nhớ rằng bạn không đơn độc

Cảm giác tội lỗi là một phản ứng tự nhiên sau biến cố. Nhiều người cũng trải qua cảm xúc này giống như bạn. Đừng ngại chia sẻ và tìm kiếm sự hỗ trợ từ người thân, bạn bè hoặc chuyên gia tâm lý.

Nếu các triệu chứng của bạn nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cuộc sống thường ngày, bạn hãy liên hệ với bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp. Vượt qua cảm giác tội lỗi là một quá trình cần thời gian và sự kiên nhẫn. Hãy yêu thương bản thân, tin tưởng vào bản thân và bạn sẽ dần dần vượt qua giai đoạn khó khăn này.

Tình trạng Survivor’s guilt trong môi trường làm việc

Trong môi trường làm việc, Survivor’s Guilt có thể xuất hiện trong nhiều trường hợp, như:

• Sa thải nhân viên: Khi một công ty sa thải một số lượng lớn nhân viên, những người còn lại có thể cảm thấy tội lỗi vì họ vẫn có công việc trong khi người khác bị mất việc làm.
• Cạnh tranh thăng tiến: Khi một người được thăng chức trong khi những người đồng nghiệp có năng lực ngang nhau không được, họ có thể cảm thấy tội lỗi vì mình được ưu ái hơn.
• Tai nạn lao động: Khi một người gặp tai nạn lao động trong khi những người đồng nghiệp khác không bị ảnh hưởng, họ có thể cảm thấy tội lỗi vì mình đã không may mắn như vậy.

Tình trạng Survivor’s Guilt có thể gây ra nhiều tác hại cho người lao động, bao gồm:

• Giảm hiệu quả công việc: Cảm giác tội lỗi, lo lắng, và buồn bã có thể khiến người lao động mất tập trung, giảm năng suất và chất lượng công việc.
• Mất tinh thần làm việc: Cảm giác bất công và thiếu công bằng có thể khiến người lao động mất hứng thú với công việc, dẫn đến giảm động lực và sự gắn kết với công ty.
• Mâu thuẫn trong môi trường làm việc: Cảm giác ghen tị và oán giận có thể dẫn đến mâu thuẫn giữa người lao động, ảnh hưởng đến tinh thần đoàn kết và hiệu quả chung của tập thể.

Do đó, việc nhận diện và giải quyết tình trạng Survivor’s Guilt trong môi trường làm việc là rất quan trọng.

Giải pháp điều trị chuyên nghiệp cho người mắc Survivor’s guilt

Nếu cảm giác tội lỗi sau biến cố của bạn kéo dài hoặc trở nên tồi tệ hơn, bạn đừng ngần ngại tìm sự giúp đỡ từ chuyên gia sức khỏe tâm thần. Bạn có thể tham khảo các trang web tổng hợp thông tin về chuyên gia trị liệu để tìm người phù hợp, với chuyên môn về “chăm sóc tâm lý dựa trên hiểu biết về chấn thương” (trauma-informed care), PTSD, mất mát và đau buồn.

Dưới đây là một số phương pháp điều trị phổ biến cho Survivor’s guilt:

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Phương pháp này tập trung vào việc thay đổi những suy nghĩ tiêu cực hoặc tự trách bản thân. Chuyên gia sẽ giúp bạn tái cấu trúc các suy nghĩ dẫn đến hậu quả tiêu cực và tập trung vào hiện tại. CBT cũng bao gồm các kĩ thuật chánh niệm để giúp bạn nâng cao nhận thức về cảm xúc và cảm giác của mình.
• Liệu pháp giải mẫn và tái xử lý bằng chuyển động mắt (EMDR): Đây là một phương pháp điều trị được thiết kế để giúp bệnh nhân đối phó với các triệu chứng bắt nguồn từ sự kiện chấn thương. EMDR hỗ trợ việc truy cập và xử lý những ký ức đau buồn và các trải nghiệm tiêu cực khác. Liệu pháp này giúp giảm bớt đau khổ về mặt cảm xúc, thay đổi những niềm tin tiêu cực và giảm thiểu kích động về mặt sinh lý.

Survivor’s guilt là một trải nghiệm phức tạp và khó khăn. Tuy nhiên, với sự hiểu biết, hỗ trợ và nỗ lực của bản thân, bạn có thể vượt qua cảm giác tội lỗi và hướng đến một cuộc sống tích cực. Hãy nhớ rằng bạn không đơn độc và có nhiều cách để bạn có thể chữa lành và tiến về phía trước.

Quản lý nhân sự cần làm gì để hạn chế tình trạng Survivor’s guilt xảy ra?

Giao tiếp cởi mở và minh bạch

• Giải thích rõ ràng lý do sa thải, quy trình và tiêu chí lựa chọn.
• Chia sẻ thông tin về kế hoạch phát triển của công ty trong tương lai.
• Tổ chức các buổi gặp gỡ, trao đổi để giải đáp thắc mắc và lắng nghe tâm tư nguyện vọng của nhân viên.

Hỗ trợ tinh thần cho nhân viên

• Cung cấp dịch vụ tư vấn tâm lý miễn phí hoặc giảm giá cho nhân viên.
• Tổ chức các buổi hội thảo về cách vượt qua cảm giác tội lỗi, lo âu.
• Tạo môi trường làm việc tích cực, hỗ trợ lẫn nhau giữa các đồng nghiệp.

Công nhận và khen thưởng những đóng góp của nhân viên

• Khen ngợi kịp thời những nỗ lực và thành tích của nhân viên.
• Tạo cơ hội thăng tiến và phát triển cho nhân viên.
• Thưởng cho những đóng góp xuất sắc của nhân viên.

Tạo cơ hội phát triển cho nhân viên

• Đào tạo các kỹ năng cần thiết để nâng cao năng lực và hiệu quả công việc.
• Cung cấp các chương trình phát triển bản thân như học bổng, mentoring.
• Tạo cơ hội cho nhân viên tham gia vào các dự án mới, thử thách bản thân.

Giữ liên lạc với những người đã bị sa thải

• Cung cấp hỗ trợ tìm kiếm việc làm cho những người đã bị sa thải.
• Giữ liên lạc và tạo cơ hội hợp tác trong tương lai.

Lưu ý:

• Việc hỗ trợ nhân viên cần được thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả.
• Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa bộ phận nhân sự và các bộ phận khác trong doanh nghiệp.
• Mỗi nhân viên sẽ có cách trải qua Survivor’s guilt khác nhau, cần có sự thấu hiểu và hỗ trợ phù hợp.

Ngoài ra, quản lý nhân sự cần:

• Tạo môi trường làm việc an toàn và thoải mái cho nhân viên.
• Xây dựng văn hóa doanh nghiệp đoàn kết, gắn bó.
• Quan tâm đến sức khỏe tinh thần của nhân viên.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Eira. (2024, December 14). Survivor’s guilt: Khi sống sót trở thành một hình phạt. Vietcetera.com. https://vietcetera.com/vn/survivors-guilt-khi-song-sot-tro-thanh-mot-hinh-phat
2. Madeline Miles. (2022, November 16). 6 strategies to curb the impact of survivor’s guilt in the workplace. Betterup.com. https://www.betterup.com/blog/survivors-guilt
3. Kendra Cherry. (2021, February 20). What Is Survivor’s Guilt?. Verywellmind.com. https://www.verywellmind.com/survivors-guilt-4688743
4. Iris Waichler. (2023, November 7). Survivor’s Guilt: Why It Happens & 7 Ways to Cope. Choosingtherapy.com. https://www.choosingtherapy.com/survivors-guilt/

Những câu hỏi thường gặp