Nếu bạn có tham gia đầu tư vào thị trường tiền điện tử chắc chắn sẽ biết đến các sàn giao dịch, nơi để các nhà đầu tư có thể trao đổi, mua bán các đồng tiền ảo. Sàn giao dịch được phân làm hai loại là sàn tập trung (CEX) và sàn phi tập trung (DEX). Trong những năm gần đây, các sàn DEX đang trở nên phổ biến hơn và được nhiều nhà đầu tư lựa chọn. Vậy sàn DEX là gì? Để hiểu rõ hơn, các bạn hãy cùng Tino Group tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!
Tổng quan về sàn DEX
Sàn DEX là gì?
DEX là viết tắt của cụm từ Decentralized Exchange, tạm dịch: Sàn giao dịch phi tập trung. Đây là loại sàn giao dịch tiền điện tử được xây dựng và hoạt động một cách phi tập trung dựa trên nền tảng blockchain. Sàn DEX cho phép các người dùng có thể giao dịch mua bán ngang hàng ngay trên mạng lưới blockchain mà không cần phải thông qua bất kỳ tổ chức trung gian nào.
Đặc điểm cơ bản của sàn DEX
Khác với hệ thống tập trung truyền thống, hệ thống phi tập trung sử dụng một mạng lưới thanh toán ngang cấp (P2P) tự động mà không có sự can thiệp của một tổ chức trung gian nào.
Lượng tài sản luôn được nắm giữ bởi chủ sở hữu và lưu trữ an toàn trong ví, được bảo mật bởi một khóa duy nhất. Điều này khiến cho DEX trở thành một “hệ thống đáng tin cậy”. Nếu số tiền được nắm giữ hoàn toàn bởi chủ sở hữu sẽ không cần phải tin tưởng vào bên thứ ba.
Khi việc để lộ thông tin cá nhân thường xảy ra với giao dịch tập trung, sự ẩn danh chính là chìa khóa cũng như bước đột phá của DEX.
Nguyên lý hoạt động của trao đổi phi tập trung
Các sổ lệnh trên chuỗi
Trong sàn DEX sẽ sử dụng sổ đặt hàng trên chuỗi và có các nút mạng được chỉ định để duy trì bản ghi của các đơn đặt hàng. Đồng thời yêu cầu hoạt động của các thợ đào nhằm xác nhận mỗi giao dịch.
Các sổ lệnh ngoài chuỗi
Khác với sổ đặt hàng trên chuỗi, hồ sơ của các giao dịch trong sổ đặt hàng ngoài chuỗi sẽ được lưu trữ trong một thực thể tập trung. Họ sử dụng “người chuyển tiếp” để hỗ trợ quản lý các sổ đặt hàng này. Theo đó, DEX sổ lệnh ngoài chuỗi gần như phi tập trung và không giống như các loại DEX khác.
Ví dụ DEX sử dụng sổ đặt hàng ngoài chuỗi là Binance DEX.
Các nhà tạo lập thị trường tự động (AMM)
Các tạo lập thị trường tự động trở nên phổ biến vào năm 2020, thúc đẩy sự bùng nổ DeFi và được sử dụng bởi các nền tảng DEX lớn như Uniswap , Pancakeswap, …. AMM sử dụng các hợp đồng thông minh để tạo thành các nhóm thanh khoản tự động để thực hiện các giao dịch dựa trên các thông số nhất định.
Ưu điểm và hạn chế của các sàn DEX
Ưu điểm
Không cần KYC
KYC luôn được xem là tiêu chuẩn bắt buộc của nhiều sàn giao dịch. Vì các lý do pháp lý liên quan đến chống rửa tiền, các cá nhân thường phải gửi giấy tờ tùy thân và bằng chứng địa chỉ.
Điều này trở thành là mối quan ngại về tính riêng tư đối với một số người hoặc khá phiền phức khi giấy tờ bạn cung cấp không hợp lệ. Còn với sàn DEX sẽ không cần cấp quyền và không có ai kiểm tra danh tính của bạn. Tất cả bạn cần là một ví tiền điện tử để lưu trữ tài sản.
Không rủi ro đối tác
Một yếu tố quan trọng khiến các sàn giao dịch phi tập trung ngày càng hấp dẫn là vì chúng không giữ tiền của khách hàng. Do đó, những trường hợp như vụ hack sàn Mt. Gox năm 2014 cũng sẽ không khiến tài sản hay thông tin cá nhân của người dùng gặp nguy hiểm.
Tài sản của người dùng đều nằm trên blockchain và được bảo mật bởi các nodes trong mạng lưới.
Giao dịch các token không phổ biến và không được liệt kê
Người dùng vẫn có thể giao dịch các token không phổ biến và không được liệt kê trên các sàn tập trung một cách thoải mái trên các sàn DEX, miễn có cung và cầu.
Hạn chế
Trải nghiệm người dùng của DEX chưa tốt
Mặc dù những sàn DEX mới xuất hiện gần đây đã cải thiện nhất nhiều về trải nghiệm người dùng so với các sàn cũ. Nhưng vẫn chưa thể đáp ứng độ mượt mà giống như các sàn CEX đang thực hiện.
Tuy nhiên, chúng ta có thể hy vọng các sàn phi tập trung sẽ cải tiến hơn trong tương lai gần.
Khối lượng giao dịch và tính thanh khoản ít
Nếu so sánh trực tiếp với các sàn giao dịch tập trung, khả năng thanh khoản ở các sàn giao dịch phi tập trung đang kém hơn rất nhiều. Điều này xuất phát từ việc người dùng ít sử dụng các sàn DEX do nhiều yếu tố khác nhau. Trong một thị trường có tính thanh khoản kém, bạn sẽ khó tìm thấy người muốn giao dịch với mình ở một mức giá hợp lý.
Ngoài ra, các sàn DEX vẫn còn khá mới mẻ, do đó chưa chắc sẽ có cung và cầu cho các tài sản tiền điện tử mà bạn muốn giao dịch.
Độ trễ giao dịch
Độ trễ giao dịch cũng là một hạn chế trên các sàn DEX. Vì các lệnh được thực hiện on-chain trên nền tảng blockchain và cần chờ đợi sự xác nhận của các nodes nên dẫn đến độ trễ của lệnh giao dịch được thực hiện.
Phí
Phí trên các sàn DEX không phải luôn cao nhưng có thể sẽ cao, đặc biệt là khi mạng lưới quá tải và bạn đang sử dụng một sổ lệnh trên chuỗi.
Tại sao DEX vẫn chưa thể thay thế cho CEX để thống lĩnh thị trường?
DEX thiếu đi tính linh hoạt so với các giao dịch tập trung thịnh hành như các chức năng hỗ trợ người dùng và UI (giao diện người dùng) nên không thể thu hút lượng người dùng cơ bản.
Một số giao dịch phân quyền yêu cầu người dùng phải luôn online để một lệnh được liệt vào danh sách và giao dịch mới có thể được thực hiện.
Các đặc tính của giao dịch như giao dịch ký quỹ (margin trading), cho vay và lệnh bán tự động (stop loss) hiện vẫn chưa xuất hiện trong mô hình phân quyền, bởi hầu hết các sàn DEX chỉ cho phép giao dịch tiền tệ cơ bản với một giá trị cho trước.
Đôi khi một giao dịch sẽ bị suy giảm bởi mạng lưới.
Top 5 sàn Dex lớn nhất hiện nay
Uniswap (v3)
Uniswap v3 là một phiên bản mới nhất của giao thức Uniswap, cung cấp một sàn giao dịch phi tập trung được tạo lập bởi AMM. Uniswap v3 hứa hẹn mang lại sự hiệu quả trong việc sử dụng vốn cho người dùng và khả năng kiểm soát vốn tốt hơn cho các nhà cung cấp thanh khoản. Ngoài ra, sàn cũng đưa ra những thay đổi về độ chính xác của giá và cấu trúc phí cũng thay đổi.
Thông qua các tính năng mới này, Uniswap có thể mang lại lợi ích cho các nhà cung cấp thanh khoản khi giúp họ kiếm được lợi nhuận cao hơn từ vốn của mình. Khác với các phiên bản trước, mẫu V3 giảm thiểu rủi ro trượt giá và giảm giá.
Phí gas trên Uniswap v3 cũng sẽ thấp hơn đáng kể so với phiên bản v2 nhờ Optimism.
Pancakeswap
Pancakeswap là một sàn giao dịch mới sắp ra mắt có khối lượng giao dịch chỉ thua Uniswap (v3) tại thời điểm bài viết này. Sàn DEX này dựa trên chuỗi thông minh Binance, vì vậy người dùng có thể dễ dàng trao đổi các token trên nền tảng Binance.
Pancakeswap cho phép trao đổi các token chuẩn BEP20 (đồng coin chuẩn mới nhất từ Binance Smart Chain). Bên cạnh đó, sàn còn cho phép người dùng tham gia bầu chọn chi phối các quyết định trên hệ thống dựa vào số lượng token Syrup mà họ đang có.
Vì chuỗi Binance ít khi bị tắc nghẽn như Ethereum, phí rẻ hơn nhiều và có thể thực hiện được đối với tất cả mọi người nên đây là một trong những yếu tố chính thúc đẩy sự phát triển của sàn Pancakeswap. Thiết kế giao diện của Pancakeswap khá đáng yêu với logo, biểu tượng là những chiếc bánh tạo sự vui nhộn làm cho người dùng cảm thấy thoải mái hơn.
Sushiswap
Sushiswap cũng là một trong những sàn giao dịch phi tập trung lớn nhất hiện nay. Với Sushiswap, người dùng sẽ thực hiện trao đổi các mã token và thu về lợi nhuận thông qua dạng “hợp hợp đồng thông minh” – Automated Market Maker (AMM). Sàn giao dịch này nằm trong hệ thống mạng Ethereum và trước đay là một phân nhánh được tách từ giao thức Uniswap.
Sự kiện Sushiswap tách ra khỏi Uniswap đã từng gây xôn xao trên thị trường tiền điện tử. Tuy nhiên, bỏ qua dư luận và bất chấp mọi lời đồn gây tranh cãi, Sushiswap vẫn vươn lên top đầu là một trong các sàn giao dịch phi tập trung hiện nay.
Sushiswap luôn khuyến khích các nhà đầu tư cung cấp thanh khoản khi tạo ra các token. Các chi phí xây dựng hệ thống sẽ được nền tảng này chi trả cho các nhà giao dịch. Từ đó, họ có thể nhận phần thưởng là chi phí xây dựng và chi phí từ những nhà giao dịch khác trả khi thực hiện hoán đổi token.
1inch
1inch.exchange là một DEX Aggregator Protocol cho phép người dùng có thể thực hiện các giao dịch token với giá tốt nhất trên thị trường. Bạn có thể hoán đổi token tại đây cũng như đặt lệnh mua bán cho nhiều loại token khác nhau. Các lệnh của bạn đặt không chỉ chờ khớp với sổ lệnh của nền tảng 1inch mà còn chờ khớp lệnh trên các sàn DEX khác (tùy thuộc vào cách cài đặt của bạn).
Do đó có thể nói 1inch.exchange là một công cụ tập hợp nhiều sàn giao dịch phi tập trung khác. Khi có hàng chục đơn đặt lệnh khác nhau, bạn có thể hoán đổi, mua hoặc bán một lượng rất lớn các loại tiền điện tử khác nhau tại đây với một mức giá tốt nhất trên thị trường và có mức slippage thấp.
Raydium
Raydium là một AMM được xây dựng trên nền tảng Solana blockchain, sử dụng order book trung tâm của Serum DEX.
Raydium thừa kế những tính năng vốn có của AMM trong Serum và là một phần không thể thiếu trong việc đưa các dự án và giao thức mới cũng như hiện có vào hệ sinh thái. Giao thức làm nhiệm vụ là một cầu nối cho các dự án. Với mục tiêu là trung tâm DEX của Solana, Raydium thúc đẩy giao dịch trên Solana và cho phép giao dịch diễn ra nhanh chóng, thanh khoản nhanh và các tính năng mới để mang về lợi nhuận.
Raydium và RAY token sẽ trở thành nền tảng có tiềm năng phát triển tốt hơn nữa với các đối tác, nền tảng của riêng nó cũng như toàn bộ hệ sinh thái.
Qua bài viết trên, chắc hẳn bạn đã hiểu phần nào về sàn giao dịch phi tập trung. Đây là một lựa chọn phù hợp với những ai có mong muốn bảo mật tài sản của mình ở mức tối đa. Trong tương lai gần, các sàn DEX hoàn toàn có thể hiên ngang đứng cạnh các sàn giao dịch tập trung mà không chịu bất kỳ sự thua kém nào. Hy vọng những thông tin trên sẽ bổ sung cho bạn một nguồn kiến thức mới về thế giới tiền ảo.
FAQs về sàn DEX
Khái niệm lưu ký tài sản có nghĩa là gì?
Tính năng lưu ký tài sản đề cập đến những người nắm giữ tài khoản trên sàn giao dịch.
Ví dụ: Khi bạn mua Bitcoin trên sàn giao dịch Coinbase, số BTC đó sẽ hiển thị trong tài khoản Coinbase của bạn. Tuy nhiên, bạn chưa thực sự sở hữu và kiểm soát số BTC đó. Vì vậy, bạn cần chuyển số BTC đó ra khỏi sàn Coinbase đến một địa chỉ ví khác mà bạn có toàn quyền kiểm soát. Như vậy, nếu bạn vẫn giữ tài sản trên sàn Coinbase và sàn đó bị hack thì coi như xong.
Và các sàn DEX được sinh ra để giải quyết vấn đề này. Khi giao dịch trên nền tảng, sàn DEX sẽ để tất cả tiền trong ví riêng của người dùng. Sau đó, họ có thể tự gửi và xác nhận giao dịch từ ví cá nhân của mình thông qua sự trợ giúp từ smart contract.
Người mới nên sử dụng sàn DEX hay sàn CEX?
Nếu bạn mới bước chân vào thị trường hãy sử dụng sàn CEX để làm quen với cách giao dịch cơ bản và biết cách mua bán tiền điện tử như thế nào, cũng như cách bảo mật tài khoản sàn ra sao.
Sau một thời gian trải nghiệm và sử dụng thành thạo sàn CEX, bạn bắt đầu chuyển dần sang sử dụng và trải nghiệm thử các sàn giao dịch phi tập trung lớn.
Sàn DEX có tích hợp với các ví cứng?
Nhiều sàn giao dịch phi tập trung cung cấp tích hợp liền mạch với các ví cứng phổ biến hiện nay như Ledger Nano S hay Trezor nhằm tăng cường bảo mật cho các giao dịch. Người dùng có thể gửi tài sản trực tiếp từ ví cứng của họ đến hợp đồng thông minh trên sàn DEX.
Sàn DEX có thật sự an toàn không?
Trên thực tế, dù có bảo mật tốt đến đâu, nhưng với trình độ hack “cao siêu” của các hacker hiện nay, bạn không thể khẳng định 100% sàn DEX không bị hack. Tuy nhiên, chắn DEX sẽ đảm bảo an toàn hơn rất nhiều so với các sàn CEX – nơi tập hợp của vô số các hacker trên thế giới.
