Params là gì? Giải mã bí ẩn về khái niệm tham số trong lập trình

Bạn đã bao giờ thắc mắc về những giá trị bí ẩn được truyền vào các hàm lập trình? Làm thế nào mà một dòng code đơn giản có thể tạo ra vô số kết quả khác nhau? Câu trả lời cho tất cả những bí ẩn này nằm ở params – những “chìa khóa” tưởng chừng đơn giản nhưng lại ẩn chứa sức mạnh phi thường. Vậy cụ thể Params là gì? Các bạn hãy cùng TinoHost tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

Params là gì?

Khái niệm Params trong lập trình

Trong lập trình, Params là viết tắt của “Parameters“, tạm dịch: tham số. Tham số là các giá trị đầu vào được truyền vào hàm, phương thức hoặc lớp trong lập trình để thực hiện các tính toán cụ thể. Vai trò của những giá trị này là giúp hàm hoặc phương thức hoạt động linh hoạt hơn, cho phép chúng ta sử dụng cùng một đoạn mã với các giá trị đầu vào khác nhau.

Giống như khi truy cập một trang web, bạn sẽ nhập nhiều tham số trong thanh địa chỉ để lọc kết quả tìm kiếm hoặc sắp xếp dữ liệu theo một tiêu chí cụ thể.

Ví dụ:

Khi gọi một hàm tính diện tích hình vuông, bạn cần cung cấp chiều dài cạnh của hình vuông dưới dạng param để hàm có thể tính toán diện tích chính xác.

Nguồn gốc của khái niệm tham số

Khái niệm tham số xuất hiện lần đầu tiên trong lĩnh vực toán học, được sử dụng để biểu thị các giá trị được truyền vào một hàm hoặc phương trình. Ví dụ, trong phương trình đường thẳng y = mx + b, m và b là các tham số xác định độ dốc và điểm cắt trục y của đường thẳng.

Vào thập niên 1950-1960, khi các ngôn ngữ lập trình đầu tiên như Fortran và Lisp ra đời, khái niệm tham số đã được sử dụng để truyền dữ liệu vào các hàm và thủ tục. Điều này giúp các chương trình trở nên linh hoạt và dễ tái sử dụng hơn.

Trong giai đoạn 1970-1980, các ngôn ngữ lập trình như C và Pascal đã tiếp tục phát triển khái niệm, cho phép truyền tham số bằng giá trị và bằng tham chiếu. Điều này tạo ra một cách tiếp cận mạnh mẽ hơn để quản lý dữ liệu trong chương trình.

Hiện nay, khái niệm tham số đã trở thành một phần không thể thiếu trong hầu hết các ngôn ngữ lập trình hiện đại như Python, Java, JavaScript và C#. Các ngôn ngữ này không chỉ hỗ trợ truyền tham số đơn giản mà còn cho phép sử dụng các tham số mặc định, tham số tùy biến và các cơ chế truyền tham số phức tạp khác.

Phân loại tham số trong Lập trình

Trong lập trình, các tham số có thể được phân loại dựa trên cách chúng được truyền vào hàm, giá trị mặc định, và cách chúng được xử lý bên trong hàm. Dưới đây là một số phân loại chính của tham số trong lập trình:

Tham số hình thức (Formal Parameters)

Đây là các biến được khai báo trong định nghĩa hàm hoặc phương thức và đại diện cho các giá trị mà hàm sẽ nhận khi được gọi.

Ví dụ trong Python:

def cong(a, b):
return a + b

Tham số thực tế (Actual Parameters)

Đây là các giá trị cụ thể được truyền vào hàm khi hàm được gọi.

Ví dụ trong Python:

ket_qua = cong(5, 3)

Tham số mặc định (Default Parameters)

Đây là các tham số có giá trị mặc định. Nếu người gọi hàm không cung cấp giá trị cho tham số đó, giá trị mặc định sẽ được sử dụng.

Ví dụ trong Python:

def nhan(a, b=1):
return a * b
ket_qua1 = nhan(5, 2) # Kết quả là 10
ket_qua2 = nhan(5) # Kết quả là 5 (vì b mặc định là 1)

Tham số biến đổi (Variadic Parameters)

Đây là các tham số cho phép hàm nhận một số lượng biến đổi các đối số. Trong Python, chúng được biểu thị bằng dấu hoa thị (*args cho các tham số không có tên và **kwargs cho các tham số có tên).

Ví dụ trong Python:

def tong(*args):
return sum(args)
ket_qua = tong(1, 2, 3, 4) # Kết quả là 10

Tham số truyền bằng giá trị (Pass-by-Value)

Trong phương pháp này, một bản sao của giá trị thực tế được truyền vào hàm. Bất kỳ thay đổi nào đối với tham số trong hàm đều không ảnh hưởng đến giá trị ban đầu.

Ví dụ trong C++:

void tangGiaTri(int a) {
a = a + 1;
}
int main() {
int x = 5;
tangGiaTri(x);
// x vẫn là 5
}

Tham số truyền bằng tham chiếu (Pass-by-Reference)

Trong phương pháp này, một tham chiếu đến giá trị thực tế được truyền vào hàm. Bất kỳ thay đổi nào đối với tham số trong hàm đều ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị ban đầu.

Ví dụ trong C++:

void tangGiaTri(int &a) {
a = a + 1;
}
int main() {
int x = 5;
tangGiaTri(x);
// x sẽ là 6
}

Tham số từ khóa (Keyword Parameters)

Đây là các tham số được truyền vào hàm bằng cách chỉ định rõ tên của chúng. Điều này giúp tăng cường độ rõ ràng và tránh nhầm lẫn khi hàm có nhiều tham số.

Ví dụ trong Python:

def inThongTin(ten, tuoi):
print(f"Ten: {ten}, Tuoi: {tuoi}")
inThongTin(tuoi=25, ten="An") # Kết quả sẽ là: Ten: An, Tuoi: 25

Tham số bắt buộc (Required Parameters)

Đây là các tham số mà người gọi hàm bắt buộc phải cung cấp giá trị khi gọi hàm.

Ví dụ trong Python:

def chao(ten):
print(f"Xin chao, {ten}!")
chao("An") # Kết quả sẽ là: Xin chao, An!

Tham số tùy chọn (Optional parameters)

Đây là các tham số trong hàm hoặc phương thức mà người gọi thực hiện không bắt buộc phải cung cấp giá trị khi gọi hàm. Nếu không cung cấp giá trị cho các tham số này, chúng sẽ sử dụng giá trị mặc định được định nghĩa sẵn trong hàm.

Ví dụ trong Python:

def chao(ten, loi_chao="Xin chào"):
print(f"{loi_chao}, {ten}!")
chao("An") # Kết quả sẽ là: Xin chào, An!
chao("An", "Hello") # Kết quả sẽ là: Hello, An!

Lợi ích và hạn chế khi sử dụng tham số trong lập trình

Lợi ích

Tăng tính linh hoạt

Tham số cho phép bạn sử dụng cùng một hàm, phương thức hoặc lớp cho nhiều mục đích khác nhau bằng cách cung cấp các tham số khác nhau. Ví dụ, hàm print() trong Python có thể được sử dụng để in ra nhiều loại dữ liệu khác nhau, chẳng hạn như số, chuỗi, danh sách, …, nếu được cung cấp các tham số phù hợp.

Tái sử dụng code

Thay vì viết nhiều hàm khác nhau cho các tác vụ tương tự, bạn chỉ cần viết một hàm duy nhất và đưa vào các tham số để xử lý các trường hợp khác nhau. Điều này giúp giảm thiểu việc lặp lại code và tăng cường tính tái sử dụng.

Ví dụ, bạn có thể tạo một hàm để tính diện tích của các hình dạng khác nhau, chẳng hạn như hình vuông, hình chữ nhật, hình tròn, …, bằng cách sử dụng tham số để biểu thị loại hình dạng.

Dễ bảo trì

Khi cần thay đổi logic xử lý, bạn chỉ cần sửa đổi mã trong hàm hoặc phương thức thay vì phải thay đổi mã ở nhiều chỗ khác nhau trong chương trình. Điều này giúp việc bảo trì và nâng cấp code trở nên dễ dàng hơn. Ngoài ra, tham số còn giúp bạn viết code dễ đọc hơn bằng cách cho phép nhóm các chức năng chung lại với nhau.

Cá nhân hóa

Tham số cho phép bạn cá nhân hóa trải nghiệm người dùng bằng cách cung cấp cho họ các tùy chọn khác nhau. Ví dụ, bạn có thể tạo một trang web cho phép người dùng lọc kết quả tìm kiếm hoặc sắp xếp dữ liệu theo các tiêu chí cụ thể bằng cách sử dụng tham số trong thanh địa chỉ.

Dễ dàng kiểm thử

Tham số giúp bạn dễ dàng kiểm thử code bằng cách cho phép bạn cung cấp các giá trị đầu vào khác nhau cho cùng một hàm, phương thức hoặc lớp.

Hạn chế

Quá nhiều tham số có thể làm rối khi đọc

Nếu có quá nhiều tham số, code có thể trở nên khó đọc và khó hiểu. Điều này cũng làm tăng nguy cơ lỗi do nhầm lẫn trong việc truyền các giá trị cho tham số.

Do đó, bạn nên thiết kế code cẩn thận và sử dụng các tên tham số mô tả rõ ràng để giúp người đọc hiểu rõ mục đích của từng tham số.

Khó kiểm soát đầu vào

Khi sử dụng quá nhiều tham số tùy chọn hoặc tham số biến động, việc kiểm soát và xác thực đầu vào trở nên khó khăn hơn, có thể dẫn đến lỗi runtime nếu không được xử lý đúng cách.

Có thể ảnh hưởng đến hiệu suất

Sử dụng tham số sai cách có thể ảnh hưởng đến hiệu suất của chương trình. Ví dụ, nếu bạn truyền một danh sách lớn vào một hàm và hàm này xử lý từng phần tử trong danh sách, hiệu suất của chương trình sẽ chậm hơn so với việc truyền trực tiếp các giá trị cần thiết cho hàm.

Ví dụ chi tiết về cách sử dụng tham số trong một đoạn code

Ví dụ

Dưới đây là một ví dụ chi tiết về cách sử dụng tham số trong Python, bao gồm tham số bắt buộc, tham số tùy chọn, và tham số biến động. Chúng ta sẽ viết một hàm để tính tổng và in ra kết quả của các số.

def tinh_tong(so_bat_buoc, *args, **kwargs):
# Bước 1: Tính tổng của tham số bắt buộc
tong = so_bat_buoc
# Bước 2: Tính tổng của các tham số biến động không có tên (*args)
for so in args:
tong += so
# Bước 3: Tính tổng của các tham số biến động có tên (**kwargs)
for key, value in kwargs.items():
tong += value
# Bước 4: In ra kết quả
print(f"Tổng các số là: {tong}"
# Gọi hàm với một tham số bắt buộc
tinh_tong(10) # Kết quả: Tổng các số là: 10
# Gọi hàm với một tham số bắt buộc và các tham số không có tên
tinh_tong(10, 20, 30) # Kết quả: Tổng các số là: 60
# Gọi hàm với một tham số bắt buộc, các tham số không có tên và các tham số có tên
tinh_tong(10, 20, 30, so1=40, so2=50) # Kết quả: Tổng các số là: 150

Giải thích

Định nghĩa hàm với tham số:

Hàm tinh_tong được định nghĩa với ba loại tham số:

• so_bat_buoc: Tham số bắt buộc, đại diện cho giá trị đầu tiên mà hàm phải nhận.
• *args: Tham số biến động không có tên, cho phép truyền một số lượng bất kỳ các đối số.
• **kwargs: Tham số biến động có tên, cho phép truyền một số lượng bất kỳ các đối số dưới dạng từ điển.

Bước 1: Tính tổng của tham số bắt buộc:

• tong = so_bat_buoc khởi tạo biến tong bằng giá trị của tham số bắt buộc so_bat_buoc.

Bước 2: Tính tổng của các tham số biến động không có tên (args):

• for so in args: lặp qua tất cả các đối số không có tên được truyền vào hàm.
• tong += so cộng từng giá trị trong args vào biến tong.

Bước 3: Tính tổng của các tham số biến động có tên (kwargs):

• for key, value in kwargs.items(): lặp qua tất cả các cặp key-value trong kwargs.
• tong += value cộng giá trị của từng cặp key-value vào biến tong.

Bước 4: In ra kết quả:

• print(f”Tổng các số là: {tong}”) in ra kết quả cuối cùng của biến tong.

Các lần gọi hàm và kết quả:

Gọi hàm với một tham số bắt buộc:

tinh_tong(10) # Kết quả: Tổng các số là: 10

Chỉ có so_bat_buoc được truyền vào, nên tổng bằng 10.

Gọi hàm với một tham số bắt buộc và các tham số không có tên:

tinh_tong(10, 20, 30) # Kết quả: Tổng các số là: 60

so_bat_buoc là 10, args chứa [20, 30]. Tổng là 10 + 20 + 30 = 60.

Gọi hàm với một tham số bắt buộc, các tham số không có tên và các tham số có tên:

Gọi hàm với một tham số bắt buộc, các tham số không có tên và các tham số có tên:

tinh_tong(10, 20, 30, so1=40, so2=50) # Kết quả: Tổng các số là: 150

so_bat_buoc là 10, args chứa [20, 30], kwargs chứa {so1: 40, so2: 50}. Tổng là 10 + 20 + 30 + 40 + 50 = 150.

Kết luận

Trong lập trình, việc sử dụng các tham số là một khía cạnh quan trọng giúp tăng tính linh hoạt và hiệu quả cho các hàm và phương thức. Hiểu rõ và sử dụng đúng các loại tham số không chỉ giúp code trở nên rõ ràng và dễ bảo trì mà còn tăng cường khả năng tái sử dụng cũng như giảm thiểu lỗi. Tuy nhiên, bạn cũng cần quản lý cẩn thận tham số để tránh những hạn chế và rủi ro tiềm ẩn. Chúc bạn chinh phục thành công trên con đường chinh phục thế giới lập trình đầy thú vị!

Những câu hỏi thường gặp