Digital Detox là gì? Bí quyết giúp bạn “tỉnh táo” trước sự cám dỗ của công nghệ

Bạn có cảm thấy bồn chồn, lo lắng khi không có điện thoại bên mình? Bạn dành hàng giờ mỗi ngày để lướt mạng xã hội, xem video giải trí? Nếu bạn trả lời “có” cho những câu hỏi này, rất có thể bạn đang “nghiện” smartphone – một trong những mối lo ngại của giới trẻ hiện nay. Để giải quyết vấn đề này, người ta sử dụng khái niệm Digital Detox. Vậy cụ thể Digital Detox là gì? Các bạn hãy cùng TinoHost tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

Định nghĩa Digital Detox

Digital Detox là gì?

Digital Detox là thuật ngữ tiếng Anh được ghép bởi 2 từ:

• Digital: kỹ thuật số
• Detox: thải độc

Digital Detox (thải độc kỹ thuật số) được hiểu là việc tạm ngừng sử dụng các thiết bị điện tử như điện thoại thông minh, máy tính, máy tính bảng, và mạng xã hội trong một khoảng thời gian nhất định. Mục đích của việc này là để bản thân có thời gian để trải nghiệm cuộc sống thực tế, tái kết nối với mọi người trực tiếp thay vì qua màn hình, đồng thời dành thời gian để giảm stress và thoát khỏi sự phụ thuộc quá mức vào kết nối kỹ thuật số.

Có nhiều cách để thực hiện Digital Detox, từ việc giảm thời gian sử dụng thiết bị kỹ thuật số mỗi ngày đến việc tạm ngừng hoàn toàn sử dụng chúng trong một khoảng thời gian ngắn (ví dụ như 24 giờ, 48 giờ, hoặc một tuần).

Digital Detox không chỉ là một xu hướng nhất thời mà còn là một lối sống giúp chúng ta sống cân bằng và hạnh phúc hơn trong thời đại công nghệ số.

Nguồn gốc của khái niệm Digital Detox

Khái niệm Digital Detox xuất hiện lần đầu vào đầu những năm 2000, khi internet và điện thoại thông minh bắt đầu phổ biến rộng rãi. Lúc này, con người dần nhận thức được những tác hại tiềm ẩn của việc sử dụng công nghệ quá mức, dẫn đến sự phụ thuộc, lo âu, mất tập trung và ảnh hưởng đến sức khỏe.

Dưới đây là một số mốc thời gian quan trọng:

2001: Nhà tâm lý học Sherry Turkle xuất bản cuốn sách “Alone Together”, thảo luận về tác động của công nghệ đối với giao tiếp và mối quan hệ giữa người với người.

2010: Phong trào “Digital Sabbath” (Nghỉ ngơi kỹ thuật số) được khởi xướng bởi nhà văn và blogger Neil Postman, khuyến khích mọi người dành một ngày mỗi tuần không sử dụng công nghệ.

2013: Cuốn sách “The Shallows: What the Internet Is Doing to Our Brains” của Nicholas Carr được xuất bản, cảnh báo về những ảnh hưởng tiêu cực của internet đối với khả năng tập trung và tư duy sâu sắc.

2017: “Digital Detox” trở thành xu hướng phổ biến, với nhiều người tham gia các chương trình cai nghiện kỹ thuật số ngắn hạn hoặc dài hạn để cải thiện sức khỏe tinh thần và thể chất.

Có thể nói, Digital Detox là một phản ứng tự nhiên của con người trước những tác hại tiềm ẩn của công nghệ. Khi nhận thức được sự phụ thuộc và những ảnh hưởng tiêu cực của công nghệ, con người bắt đầu tìm kiếm giải pháp để cân bằng cuộc sống và sử dụng công nghệ một cách thông minh hơn.

Ngày nay, Digital Detox được áp dụng rộng rãi bởi nhiều người ở mọi lứa tuổi. Các chương trình “cai nghiện” kỹ thuật số, khóa học thiền định hay các ứng dụng quản lý thời gian sử dụng thiết bị điện tử ngày càng phổ biến, giúp mọi người kiểm soát thời gian sử dụng công nghệ và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Vấn nạn kỹ thuật số trong thời đại công nghệ

Theo Statista, tính đến tháng 1 năm 2024, có đến hơn 5,35 tỷ người, tương đương khoảng 66% dân số thế giới đang sử dụng Internet và dự kiến ​​sẽ đạt 7,9 tỷ vào năm 2029.

Theo thống kê của eMarketer, có hơn 4.88 tỷ người dùng sử dụng điện thoại thông minh năm 2023, trong đó, thời gian sử dụng trình duyệt là 51 phút và thời gian sử dụng ứng dụng di động đạt 3 giờ 28 phút.

Một cách khác để truy cập Internet là thông qua các thiết bị máy tính, như PC và laptop. Từ những thiết bị này, các cá nhân dành trung bình 65 phút mỗi ngày. Ngoài ra, mọi người đang dành trung bình 2 giờ cho các thiết bị TV được kết nối, như AppleTV, thiết bị Blu-ray, máy chơi game,… mỗi ngày (theo Forbes).

Từ những “con số biết nói” trên, có thể thấy công nghệ kỹ thuật số đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của cuộc sống. Dù mang đến lợi ích to lớn cho con người thông qua khả năng kết nối, chia sẻ thông tin và giải trí, kỹ thuật số cũng tiềm ẩn nhiều hiểm họa, vấn nạn “nghiện” kỹ thuật số cũng nảy sinh, trở thành mối lo ngại chung của cộng đồng.

Sự phụ thuộc thái quá vào công nghệ

Smartphone, máy tính trở thành “cánh tay nối dài”, khiến con người mất đi khả năng tư duy độc lập, giao tiếp trực tiếp và kỹ năng sống thiết yếu. Nguy hiểm hơn, nhiều người chìm đắm trong thế giới ảo, đánh mất bản thân và lãng phí thời gian quý báu.

Việc giao tiếp qua mạng khiến con người lơ là các mối quan hệ thực tế, hạn chế khả năng giao tiếp trực tiếp và ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ em. Các nhà nghiên cứu cho rằng trẻ em sẽ không phát triển được cơ chế tự điều chỉnh bên trong của riêng mình nếu chúng luôn bị phân tâm bởi thiết bị kỹ thuật số.

Tin giả và bắt nạt trực tuyến

Mặt khác, mạng xã hội bùng nổ, tạo điều kiện cho tin giả lan truyền nhanh chóng, ảnh hưởng đến nhận thức và hành vi của con người. Việc tiếp nhận thông tin thiếu chọn lọc, thiếu kiểm chứng có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Nạn bắt nạt, xúc phạm, miệt thị trên mạng xã hội ngày càng phổ biến, gây tổn thương tinh thần và ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của nạn nhân.

An ninh mạng và lừa đảo trực tuyến

Nguy cơ tấn công mạng, đánh cắp thông tin cá nhân, lừa đảo tài sản ngày càng gia tăng, đe dọa đến sự an toàn và quyền riêng tư của mỗi cá nhân.

Tác động tiêu cực đến sức khỏe, mất cân bằng công việc – cuộc sống

Công nghệ số giúp con người làm việc hiệu quả hơn, nhưng đồng thời cũng tạo áp lực, khiến ranh giới giữa công việc và cuộc sống trở nên mờ nhạt, dẫn đến stress, kiệt sức.

Việc sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều có thể ảnh hưởng đến thị lực, gây rối loạn giấc ngủ, ảnh hưởng đến hệ thần kinh và sức khỏe tổng thể. Những gián đoạn giấc ngủ này có thể làm tổn thương não và sức khỏe tinh thần của bạn. Giấc ngủ kém còn có liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe tâm thần khác nhau, bao gồm thay đổi tâm trạng, căng thẳng, lo lắng, trầm cảm và sương mù não (theo Verywellmind, một tạp chí sức khỏe nổi tiếng)

Giảm năng lực nhận thức

Một nghiên cứu nổi tiếng trên Tạp chí của Hiệp hội Nghiên cứu Người tiêu dùng cho thấy khả năng nhận thức giảm đáng kể mỗi khi có điện thoại thông minh trong tầm tay, ngay cả khi điện thoại đang tắt.

Các nhà nghiên cứu gọi hiệu ứng này là “giả thuyết chảy máu chất xám”. Về cơ bản, chúng ta ít có khả năng dựa vào nguồn lực nhận thức của chính mình nếu chúng ta biết nguồn thông tin luôn có sẵn. Và nguyên nhân chính gây ra điều này là hiện tượng tâm lý FOMO hay Nỗi sợ bỏ lỡ cơ hội. Chúng ta luôn suy nghĩ về những gì đang xảy ra trong thế giới trực tuyến và những gì chúng ta có thể bỏ lỡ khi không sử dụng điện thoại.

Nói cách khác, nếu bạn luôn cảm thấy khó chịu vì đã bỏ lỡ một tin nhắn, câu chuyện tin tức hoặc tin đồn về người nổi tiếng, bạn sẽ có xu hướng thường xuyên sử dụng điện thoại khi đang làm việc.

Cách thực hiện Digital Detox hiệu quả

Xác định mục tiêu và thời gian

• Xác định lý do bạn muốn thực hiện Digital Detox: giảm căng thẳng, cải thiện sức khỏe tinh thần, tập trung hơn vào công việc,…
• Lựa chọn thời gian phù hợp: bắt đầu với thời gian ngắn (1 tiếng, 1 ngày) và tăng dần lên (1 tuần, 1 tháng).

Lên kế hoạch cụ thể

• Xác định các thiết bị và ứng dụng bạn muốn hạn chế sử dụng: điện thoại, máy tính, mạng xã hội,…
• Cài đặt thời gian sử dụng cho từng ứng dụng hoặc sử dụng các ứng dụng hỗ trợ Digital Detox như Forest, Freedom,…

Giảm dần thời gian sử dụng thiết bị

• Bắt đầu bằng việc tắt thông báo cho các ứng dụng không quan trọng.
• Hạn chế sử dụng điện thoại trước khi ngủ và sau khi thức dậy.
• Tạo “vùng cấm” thiết bị trong nhà như phòng ngủ, phòng ăn.
• Tìm kiếm các hoạt động thay thế: đọc sách, tập thể dục, dành thời gian cho gia đình và bạn bè,…

Tìm kiếm sự hỗ trợ

• Chia sẻ kế hoạch Digital Detox với bạn bè và gia đình để nhận được sự hỗ trợ và động viên.
• Tham gia các nhóm cộng đồng Digital Detox để chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi từ người khác.

Kiên trì và linh hoạt

• Digital Detox là một quá trình cần sự kiên trì và nỗ lực.
• Cho phép bản thân có những “khoảng thời gian gian lận” để tránh cảm giác quá tải. Quan trọng là bạn nhận thức được tác động của việc sử dụng thiết bị kỹ thuật số và điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp.

Digital Detox – xu hướng thải độc kỹ thuật số ở Nhật Bản

Câu chuyện của chị Sachiko Sato

Chị Sachiko Sato, một nhân viên văn phòng 46 tuổi ở Tokyo, lo lắng về việc con trai mình dành quá nhiều thời gian cho điện thoại và máy tính để học trực tuyến. Tuy nhiên, khi quan sát con trai, chị nhận ra chính mình cũng phụ thuộc vào điện thoại thông minh không kém.

Sato quyết định thực hiện “Digital Detox ” bằng cách cất điện thoại vào tủ và đi chạy bộ. Ban đầu, chị cảm thấy lo lắng, nhưng dần dần cảm thấy thoải mái hơn và không còn mang điện thoại lên giường khi đi ngủ hoặc vừa ăn vừa lướt điện thoại nữa.

Con người cần kiểm soát các thiết bị kỹ thuật số chứ không để chúng kiểm soát mình

Ông Kazuya Mori, một người lao động tự do 58 tuổi ở Tokyo, đã nhận ra điều này khi ông bắt đầu dành quá nhiều thời gian cho máy tính và điện thoại thông minh. Khi đi bộ mà không mang theo điện thoại, ông Mori cảm nhận được sự thay đổi của thiên nhiên, cảm nhận nhiều hơn về cuộc sống xung quanh và hiểu rằng điện thoại chỉ là một công cụ.

Thay đổi thói quen

Yuto Itoyama, 27 tuổi, ở tỉnh Yamaguchi, đã “cai nghiện kỹ thuật số” từ 4 năm trước. Anh tắt điện thoại sau 21 giờ và hạn chế sử dụng mạng xã hội. Nhờ vậy, anh đã có những cuộc trò chuyện trực tiếp thú vị hơn với bạn bè.

Shodai Morishita, Giám đốc tổ chức Digital Detox Japan, cho rằng xu hướng Digital Detox không phủ nhận vai trò của thiết bị kỹ thuật số. Mục đích của xu hướng này là giúp mọi người suy nghĩ lại về sự phụ thuộc vào thiết bị điện tử và dành thời gian nghỉ ngơi nhiều hơn.

Lời khuyên của bác sĩ về Digital Detox

Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử

Theo lời khuyên của bác sĩ Phạm Ánh Ngân, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, để hạn chế thời gian tiếp xúc với thiết bị điện tử, chúng ta có thể cài thời gian giới hạn cho việc lướt mạng xã hội và tắt điện thoại trước khi ngủ 30 phút. Đồng thời, hãy cho gia đình và bạn bè biết mình cần hạn chế sử dụng điện thoại, máy tính bảng, và nhờ họ hỗ trợ.

Bên cạnh đó, hãy dành thời gian tiếp xúc với không gian xanh và môi trường bên ngoài màn hình điện tử sẽ giúp tăng cảm giác kết nối với thực tại. Nếu có thể, hãy xóa các ứng dụng mạng xã hội khiến bạn thường xuyên truy cập trên điện thoại.

Tương tự, bác sĩ Võ Thị Ngọc Thu – khoa Nội thần kinh thuộc Bệnh viện đa khoa quốc tế Nam Sài Gòn, cho biết tất cả chúng ta đều nhận thức ánh sáng xanh có hại đối với cơ thể nhưng thiết bị công nghệ là một phần không thể tách rời cuộc sống hiện đại. Do đó, để đảm bảo sức khỏe cũng như chất lượng giấc ngủ, bạn nên giảm thời gian sử dụng các thiết bị điện tử, đặc biệt là khoảng 30 phút trước khi đi ngủ. Nếu bắt buộc phải sử dụng, hãy đưa màn hình về chế độ ban đêm hoặc giảm ánh sáng màn hình từ các thiết bị.

Ngoài ra, để cải thiện giấc ngủ, bạn nên vận động tập thể dục nhẹ nhàng hoặc tập yoga trước khi ngủ.

“Những lợi ích từ điện thoại mang lại cho cuộc sống con người là đều không thể phủ nhận nhưng cũng không có nghĩa là chúng ta có thể bỏ qua các tác hại từ việc sử dụng nó cho sức khỏe. Lạm dụng thái quá và phụ thuộc vào điện thoại có thể gây ra bất lợi cho chính bạn”, bác sĩ Thu khuyến cáo.

Chú ý khoảng cách khi tiếp xúc các thiết bị

Bác sĩ Nguyễn Thị Bạch Tuyết – chuyên khoa mắt thuộc Bệnh viện Nhi đồng 2 (TP.HCM) cho biết, để bảo vệ đôi mắt cho trẻ nhỏ, phụ huynh nên hạn chế cho con em sử dụng các thiết bị điện tử. Không cho trẻ xem TV quá 2 tiếng mỗi ngày và đặc biệt chú ý khoảng cách khi ngồi xem tivi

• – Khoảng cách tối thiểu = Kích thước màn hình (inch) x 2,54 x 2.
• – Khoảng cách tối đa = Kích thước màn hình (inch) x 2,54 x 3.

Khoảng cách xem TV 42 inch an toàn là từ 2,1 m đến 3,2 m.

Ngoài ra, trẻ cũng cần có hoạt động vui chơi giải trí ngoài trời và chế độ dinh dưỡng hợp lý để đảm bảo sức khỏe trong giai đoạn đang phát triển.

Kết luận

Digital Detox là một hành trình giúp bạn tái kết nối với bản thân, thế giới xung quanh và những điều thực sự quan trọng trong cuộc sống. Điều này không chỉ giúp bạn giảm bớt sự phụ thuộc vào thiết bị kỹ thuật số mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe tinh thần và thể chất.

Hãy nhớ rằng, bạn là người kiểm soát cuộc sống của mình. Đừng để thiết bị kỹ thuật số chi phối cuộc sống của bạn. Hãy sử dụng chúng một cách thông minh và tận hưởng cuộc sống một cách trọn vẹn nhất.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

• Lê Cầm. (2023, August 2). Sức khỏe thời 4.0: Bác sĩ chỉ cách ‘thải độc kỹ thuật số’. thanhnien.vn. https://thanhnien.vn/suc-khoe-thoi-40-bac-si-chi-cach-thai-doc-ky-thuat-so
• Vũ Như Mai. (2023. Octoper 12). Digital Detox – Phương pháp ngắt kết nối để tái kết nối. wowweekend.vn. https://www.wowweekend.vn/vi/blog/Digital-Detox-Phuong-phap-ngat-ket-noi-de-tai-ket-noi-3208
• Mental Health. (2021, November 22). How to Do a Digital Detox for Less Stress, More Focus. health.clevelandclinic.org. https://health.clevelandclinic.org/digital-detox
• Lexie Pelchen. (2024, March 1). Internet Usage Statistics In 2024. forbes.com. https://www.forbes.com/home-improvement/internet/internet-statistics/
• Ani Petrosyan. (2024, January 31). Number of internet and social media users worldwide as of January 2024. statista.com. https://www.statista.com/statistics/617136/digital-population-worldwide/ Backlinko Team. (2024, March 13). Smartphone Usage Statistics. backlinko.com. https://backlinko.com/smartphone-usage-statistics
• Kendra Cherry. (2023, September 13). How Your Cell Phone Might Affect Your Brain. verywellmind.com. https://www.verywellmind.com/how-do-smartphones-affect-the-brain-2794892

Những câu hỏi thường gặp