Clean code là gì? Tại sao nên sử dụng Clean code trong lập trình?

Thế giới lập trình vô cùng rộng lớn, với rất nhiều kiến thức và các thủ thuật khác nhau chờ các lập trình viên khám phá, đặc biệt là những ai vừa mới bắt đầu ngành này. Một trong những thủ thuật mà bất kỳ coder nào cũng nên biết là Clean code. Vậy Clean code là gì? Tại sao nên sử dụng Clean code trong lập trình?

Clean code là gì?

Định nghĩa Clean code

Clean code là một thuật ngữ có nguồn gốc từ phát triển phần mềm dùng để đề cập đến việc triển khai code một cách rõ ràng, dễ hiểu, có tính logic, dễ theo dõi, và có kỷ luật. Mục tiêu chính của Clean code là giúp quá trình sản xuất phần mềm trở nên hiệu quả hơn cũng như để tối ưu hóa khi viết code (có thể đọc, thay đổi, mở rộng và bảo trì).

Đặc điểm của Clean code

Dễ đọc và dễ hiểu

Clean code phải dễ đọc, dễ hiểu, tránh gây hiểu lầm cho người đọc về mục đích hoặc ý nghĩa. Cụ thể, code phải giúp người đọc dễ hiểu qua những khía cạnh sau:

• Phương thức vận hành của toàn bộ ứng dụng
• Có sự tương tác giữa các object
• Vai trò và chức năng của class
• Chức năng của tất cả các method
• Mục đích hoạt động của mỗi expression và biến

Dễ thay đổi

Clean code là làm cho code trở nên dễ mở rộng, có thể tái cấu trúc và sửa lỗi trong codebase. Hiểu đơn giản là khi bạn thực hiện thay đổi trên code thì chức năng gốc vẫn không bị thay đổi. Để làm được điều đó, code phải đáp ứng các tiêu chí sau đây:

• Class và method phải được khai báo gần, nhỏ và chỉ đảm nhiệm một chức năng duy nhất
• Class phải có open API rõ ràng, ngắn gọn
• Chức năng của class và method được hoạt động bình thường và có thể dự đoán được
• Dễ dàng kiểm thử code đã có sẵn hoặc dễ viết test case của component testing
• Người đọc có thể hiểu được và thay đổi test một cách đơn giản

Tại sao Clean code lại quan trọng trong lập trình?

Làm việc nhóm

Có rất nhiều code không được viết hoàn chỉnh, chúng có thể được sửa đổi theo thời gian để khi cần thiết vẫn có thể sử dụng cho nhiều dự án. Rất có thể, bạn không phải là người duy nhất cần hiểu những dòng code đó, vì vậy, code cần phải rõ ràng và sạch để những người khác hiểu và làm việc hiệu quả hơn.

Tái sử dụng nhiều lần

Code của bạn càng sạch, bạn càng có nhiều khả năng tái sử dụng và không mất thêm thời gian để viết lại. Viết code rõ ràng giúp bạn trở thành một lập trình viên hiệu quả hơn. Ngoài ra, Clean code cũng giúp bảo trì dễ dàng và nhanh chóng hơn.

Giúp bạn tăng thêm độ tự tin

Viết code rõ ràng sẽ cho phép bạn tạo ra nhiều code chất lượng, điều này khiến bạn tự hào và có thể chia sẻ với nhóm của mình, giúp họ làm việc trên đó dễ dàng hơn.

Dễ đọc và dễ gỡ lỗi

Nếu bạn nghĩ rằng bạn đang dành phần lớn thời gian để viết code thì bạn đã nhầm. Thực tế, bạn dành nhiều thời gian hơn để đọc, phát hiện vấn đề, tìm ra lỗi và tìm cách giải quyết chúng. Clean code sẽ giúp cho tất cả những việc làm đó trở nên đơn giản hơn.

Ngoài ra, các lập trình viên mới vào nhóm cũng cần phải hiểu code thì mới có thể tham gia vào dự án. Với bộ nguyên tắc chung để code sạch, họ sẽ dễ dàng hiểu ý nghĩa của code. Từ đó, Clean code sẽ giảm thiểu rủi ro xảy ra bất cứ sai sót, lỗi hay hiểu lầm nào.

Giúp tối ưu hóa việc bảo trì

Bảo trì phần mềm thường không liên quan đến việc sửa lỗi. Đây là một quá trình nâng cấp phần mềm với nhiều tính năng mới hoặc thay đổi tính năng cũ. Tuy nhiên, nếu quá trình bảo trì xảy ra một vài vấn đề sẽ khiến dự án bị tăng thêm chi phí. Bằng code sạch dễ bảo trì, phần mềm của bạn sẽ được nâng cấp, dễ thay đổi và ít tốn kém.

Đây là một trong các giá trị kinh tế tiềm ẩn Clean code mang lại. Việc làm này giúp lập trình viên hạn chế tối đa một trong những chi phí tốn kém nhất của dự án phần mềm.

Xây dựng một bộ quy tắc chung

Một bộ quy tắc chung về code là một yêu cầu bắt buộc và đối với các công ty chuyên thiết kế phần mềm, nhất là khi phát triển sản phẩm đáp ứng theo yêu cầu của khách hàng. Mỗi thành viên trong doanh nghiệp tham gia phát triển một dự án có thể tuân thủ theo quy tắc, một tiêu chuẩn chung thì sản phẩm khi hoàn thành sẽ đảm bảo chất lượng, nhanh chóng, ít xảy ra lỗi, dễ dàng trong bảo trì, duy trì hoạt động ổn định.

Clean code cần lưu ý đến điều gì?

Những yếu tố ảnh hưởng đến Clean code

• Định danh: Yêu cầu với các biến, hàm, lớp hay package phải ngắn gọn, đơn giản, dễ hiểu và thể hiện được mục đích hoặc ý nghĩa. Tuyệt đối không sử dụng một số tên chung chung, khó hiểu và dễ gây hiểu lầm.
• Hàm: Yêu cầu đối với hàm không được đặt quá dài, chỉ làm một nhiệm vụ và không có quá nhiều tham số. Ngoài ra, không nên quá lạm dụng ghi chú và sử dụng chúng không đúng mục đích.
• Định dạng mã nguồn – Format: là các khoảng cách lùi đầu dòng.
• Thiết kế và kiến trúc tồi: điều này khiến quá trình mở rộng hay thay đổi theo yêu cầu gặp nhiều khó khăn.
• Thiếu đi các bản kiểm thử: điều này khiến mã nguồn không đảm bảo được độ ổn định và thiếu chất lượng.

Một số thói quen giúp bạn thực hiện Clean code hiệu quả hơn

Trong thực tiễn phát triển phần mềm ngày nay, các code thường không được “sạch”. Điều này nhanh chóng dẫn đến một số lỗi trong quá trình điều chỉnh hoặc xảy ra các vấn đề với tiện ích mở rộng, chẳng hạn như khi một thay đổi nhỏ dẫn đến một loạt các thay đổi tiếp theo. Đồng thời, việc bảo trì và phát triển thêm phần mềm là phức tạp không cần thiết. Bạn có thể bắt đầu xây dựng các thói quen có lợi với Clean code như:

• Kiểm tra quy ước đặt tên của bạn, giữ cho chúng rõ ràng và ngắn gọn.
• Sử dụng các tên giống nhau trong các chức năng tương tự
• Nếu bạn copy/paste code nhiều lần, hãy xem xét các cách tốt hơn để làm cho code của bạn hiệu quả hơn.
• Đối với các yêu cầu cơ sở dữ liệu, hãy giữ cho chúng càng đơn giản và hiệu quả càng tốt.
• Nếu bạn cảm thấy một đoạn code quá phức tạp hoặc chúng không phải là cách tốt nhất để làm điều gì đó thì hãy dừng lại! Hãy dành cho bản thân một vài phút để suy nghĩ lại về quá trình này và xem liệu bạn có thể tìm ra cách tốt hơn hay không.
• Đánh giá với đồng nghiệp bằng cách so sánh code của họ với code của bạn và sẵn sàng nhận các đề xuất.

Clean code là một việc rất quan trọng đối với lập trình hiện đại, khi mà các ứng dụng, phần mềm ngày một nhiều với những yêu cầu cao. Bài viết trên cũng đã cung cấp cho bạn những vấn đề cơ bản liên quan đến Clean code. Hy vọng bạn sẽ ứng dụng thủ thuật này vào công việc của mình nhé!

FAQs Clean code